18
turli o‘lkalar, turli xalqlarda geografik muhit, o‘simlik
va hayvonot dunyosi,
madaniyati ta’sirida turlicha rivoj topgan. Masalan: Shimol o‘lkalari naqshlarida
archa, chorvadorlarda mol shoxi, dehqonlarda uzum bargi va g‘ujumi, o‘troq aholida
gul, anor, bodom, qalampir tasvirlari ko‘p uchraydi. Naqsh san’ati O‘rta
Osiyo
madaniyati tarixida juda qadimiy san’at turi bo‘lib, o‘ziga xos namunalari bilan
ajralib
turadi. Arxeologik topilmalar naqshning xilma-xil
va rangbarang namunalaridan
darak beradi. Me’moriy yodgorliklarda naqshning ancha mukammal, o‘ziga xos va
yuksak san’atkorlik bilan yaratilgan nusxalarini uchratish mumkin. Xalq amaliy
san’atining har bir turida (xususan, kashtado‘zlik,
gilamchilik, o‘ymakorlik,
ganchkorlik, naqqoshlik kabi) naqshning shakliy imkoniyatlari naqadar keng va boy
ekanligi yaqqol kuzatiladi. O‘rta Osiyoda naqshlar keng tarqalgan bo‘lib, ular,
asosan, 2 turga bo‘linadi: handasaviy shakl va chiziqlardan iborat eng murakkab
naqsh turi - girih, keng tarqalgan o‘simliksimon naqsh - islimiy. Har bir naqshning
o‘z qonun-qoidalari bor: taqsim va bo‘laklar aniq o‘lchamda, uyg‘un bo‘lishi,
ranglar did bilan tanlangan, o‘zaro mutanosib bo‘lishi lozim. Bu
naqqosh ustadan
katta mahorat, malaka talab qiladi. O‘rta Osiyoda eng qadimgi naqsh namunalari,
asosan, me’moriy
inshootlarda saqlangan; naqshning ajoyib namunalari ganch,
yog‘och va toshni o‘yib, ba’zan bo‘yab ishlangan.
Dostları ilə paylaş: 
