9 Jamiyat rivojlanish nazariyalarining qiyosiy tahlili. Tajetdinov Salamat Berdaq nomidagi qmu magistranti Annotatsiya
Yüklə 262,17 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kalit soʻzlar
|
9 Jamiyat rivojlanish nazariyalarining qiyosiy tahlili. Tajetdinov Salamat Berdaq nomidagi QMU magistranti Annotatsiya: Ushbu maqolada jamiyat rivojlanishining nazariyalarini qiyosiy-falsafiy tahlil qilish orqali jamiyat rivojlanishida formatsion va evolyutsion jarayonlarning oʻzaro bogʻliqligi, jamiyat koʻrinishlari va tuzilishi, faoliyat doirasi tizimli tahliliy shaklda yoritib beriladi. Kalit soʻzlar: Jamiyat, davlat, industrial jamiyat, postindustrial jamiyat, evolyutsion jarayon, formatsion jarayon, rivojlanish bosqichlari. Jamiyatning rivojlanish jarayonini tushunish turli xil yondashuvlar yoki nazariyalarning vujudga kelishiga olib keladi va bu rivojlanish sabablarini oʻrganishni talab qiladi. Bugungi kunga kelib, biz jamiyat rivojlanishining shakllanish jarayonlarini va tsivilizatsiya yondashuvlarini ajratgan holda ularning har biri rivojlanish sabablarini ijtimoiy oʻzgarishlar bilan izohlay olamiz. Tsivilizatsiya yondashuvining asoschilari O.Spengler, M.Veber, A.Toynbidir [1]. Ular asosiy e’tibor jamiyatda hukmron boʻlgan qadriyatlar tizimiga qaratiladi, bir-biri bilan oʻzaro ta’sir qiluvchi koʻplab omillar - texnik, iqtisodiy, diniy, siyosiy va boshqalar koʻrib chiqiladi, jamiyatning moddiy hayoti e’tiborga olinmaydi. Koʻrib chiqilgan yondashuvlarning har biri zarur va muhim, ammo oʻzi etarli emas. Shunday qilib, tsivilizatsiyaviy yondashuvning oʻzi tsivilizatsiya taraqqiyotining bir bosqichidan ikkinchisiga oʻtish sabablari va mexanizmlarini tushuntirib bera olmaydi, formatsion yondashuv doirasida esa G‘arb va Sharq mamlakatlari oʻrtasidagi farqlarni tasvirlash qiyin. Ushbu ijtimoiy oʻzgarishlar nazariyalarida tarixiy bosqichlarni oʻzgartirish jarayonini tsivilizatsiya nazariyasiga xos boʻlgan evolyutsion va formatsiya nazariyasiga aloqador inqilobiy bosqichlarga boʻlish mumkin. Evolyutsionistlar jamiyat taraqqiyoti bosqichma- bosqich va silliq kechayotganiga ishonishgan, inqilobchilar esa jamiyat inqiloblar va islohotlar orqali rivojlanadi, deb taxmin qilishgan. Koʻpincha adabiyotda jamiyatning yana bir gradatsiyasi koʻrib chiqiladi - yuqoridagi yondashuvlarga tegishli boʻlmagan sanoat va postindustrial bosqichlar. Menimcha, bu nazariya (bu bosqichlarga boʻlinish asosida 10 yaratilgan) formatsion yondashuvning elementlaridan biridir. Bu nazariyalarni ikkalasi ham monizm tamoyiliga asoslanganligi, ya’ni ishlab chiqaruvchi kuchlar jamiyat taraqqiyotining asosiy sababidir. Ammo ularda fundamental farqlar ham mavjud, ijtimoiy munosabatlarni e’tiborsiz qoldiradigan sanoat va postindustrial jamiyatlar nazariyasidan farqli oʻlaroq, ya’ni formatsiyalar nazariyasi ishlab chiqaruvchi kuchlarni ijtimoiy munosabatlarni (birinchi navbatda mulkiy munosabatlar) oʻzgartirishning asosi deb hisoblaydi. Yüklə 262,17 Kb. Dostları ilə paylaş:
|