Fanining tadqiqot sohasi va muammolari

A.N. 
Leontevning asarlarida ochib berilgan. 
Faoliyatning etakchi turi – mahlum Yosh davrida bolaning 
psixikasida, uning psixik jarayonlari va psixik xususiyatlarida 
muhim opzgarishlarni vujudga keltiruvchi faoliyat turidir. Har 
bir Yosh davrida faoliyatning bir turi uchun ehtiyoj seziladi. 
Masalan: gopdaklik davridagi etakchi faoliyat turi – bevosita 
emotsional muloqat boplib, uning asosida orientirovka va 
sensomotor-manipulyativ harakatlar, yahni koprish, eshitish, 
muskul-harakat sezgilari, idrok bilan boshqariladigan harakatlar 
shakllanadi. 
Bu Yosh davridagi eng muhim yangilik – boshqa kishilar 
bilan bopladigan muloqotga ehtiyoj va ularga muayyan 
emotsional munosabatning shakllanishidir. 
Ilk bolalik davrida faoliyatning etakchi turi – predmetli 
harakatlar. U orqali bola kattalar bilan hamkorlikda predmetlar 
bilan bajariladigan harakatlarni opzlashtiradi. Bu davrdagi 
yangilik – nutqning rivojlanishi va koprgazmali harakatli 
tafakkurining taraqqiyotidir. 
Maktabgacha boplgan Yosh davrida rolli opyinlar 
faoliyatning etakchi turi boplib qoladi. 
Kichik maktab Yoshida faoliyatning etakchi turi – opqish 
faoliyati hisoblanadi. Opqish faoliyatida xotira shakllanadi, 
predmetlar va tashqi dunyo haqidagi bilimlar opzlashtiriladi. 
Opsmirlik davrida – muloqot etakchilik vazifasini bajaradi. 
Ilk opspirinlik davrida etakchi faoliyat turi – opquv kasbiy 
faoliyati boplib, bu faoliyat jarayonida dunyoqarash, kasbiy 
qiziqishlar, opz-opzini anglash, orzu va ideallar shakllanadi. 

---

Demak, har bir kishi uchun Yosh xususiyatlari xosdir. Ammo 
har bir Yosh davrining ichida individual farqlar ham mavjud. Bu 
farqning sabablari turlicha boplishi mumkin: 
1. Hayot, faoliyat va tarbiya sharoitlari. 
2. Tabiiy individual farqlar – nerv sistemasining tipologik 
xususiyatlari. 
Tahlim - tarbiya ishlarida opquvchilarning psixologik va 
individual psixologik xususiyatlarini hisobga olish zarur, yahni 
mazkur Yoshdagi bolalarning talablariga, imkoniyatlari, 
xususiyatlariga mos keladigan pedagogik ish shakl, metod va 
vositalarini tanlash va qopllash lozim. 
psixik rivojlanish qonuniyatlari 
psixik rivojlanishda muhit tahsiriga nisbatan bu qonuniyatlar 
ikkilamchidir, chunki bu qonuniyatlarning opziga xosligi hayot 
sharoitiga, faoliyat va tarbiyaga bogpliq.
psixik taraqqiyotning quyidagi qonuniyatlarini farqlash 
mumkin: 
1. psixik rivojlanishning notekisligi. Har qanday 
sharoitda, hatto tahlim va tarbiyaning eng qulay 
sharoitlarida ham shaxsning turli psixik belgilari, 
fuksiyalari 
va 
xususiyatlari 
rivojlanishning 
bitta 
darajasida topxtab qolmaydi. Bolaning rivojlanishidagi 
ayrim davrlarda psixikaning u yoki bu yopnalishlarida
rivojlanish uchun nihoyatda qulay sharoitlar paydo 
bopladi va ularning bahzilari vaqtinchalik, optkinchi 
xarakterda bopladi. U yoki bu psixik xususiyatlar va 
sifatlarning rivojlanishi uchun eng qulay sharoitlar 
boplgan Yosh davrlari senzitiv davr deyiladi. (L.S.