Laboratoriya ishi №2

 
III. Ishni bajarish tartibi 
Ishni bajarishdan oldin fotometriya qonunlarini o„rganuvchi asbob tuzilishi bilan 
qisqacha tanishib o„tmoq lozim. 
Asbob gorizontal taglikka (stolik) o„rnatilgan, ochilish va (yopilish) imkoniyatiga 
ega bo„lgan temir trubkadan iborat. Bu trubkaning chap tomonida, alohida bo„lgan 
qismida selenli fotoelement o„rnatilgan. Bu fotoelementning ikkita qutbiga ulangan 
simlar orqali ikkita kontakt chiqarilgan bo„ladi. Ishni bajarish vaqtida shu ikki 
kontaktlar mikroampermetrga ulanadi 
Ochilib yopiladigan temir trubkaning ichiga yorug„lik manbai sifatida elektr 
lampochkasi o„rnatilgan bo„ladi. Bu lampochkani trubka uzunligi chegarasida har 
tomonga siljitish mumkin. Bunday yorug„lik manbaini fotoelementdan turli xil 
uzoqliklarga o„rnatish imkonini beradi. Fotoelement yoritilishining masofaga bog„liq 
qonuniyatlarini o„rganishga imkon beradi. Fotoelement bilan yorug„lik manbai 
orasidagi masofaning o„zgarishlari temirli trubka ostiga o„rnatilgan va santimetrli 
shkalaga bo„lingan qismidan aniqlab olinadi. Asbobda o„tkaziladigan barcha 
tajribalarni bajarishda xonani qorong„i qilishga ehtiyoj yo„q. Chunki shu temirli 
trubka tashqi tushadigan yorug„liklardan fotoelementni ishonchli himoya qila oladi. 
Shu sababli tashqi yorug„lik tushib turganida ham tajriba o„tkazish mumkin. 
Qurilmaning elementar sxemasi 5-rasmda ko„rsatilgan. 
Rasmda ko„rsatilgan AB optik taglik. Unda siljish imkoniyatiga ega bo„lgan 
yorug„lik manbai qo„yilgan. 
F
– selenli fotoelement, G – mikroampermetr (yoki 
galvonometr), 
L –
yorug„lik manbai, V – voltmeter, R – potensiometr, ~ – tok manbai, 
r
0
– fotoelement bilan yorug„lik manbai orasidagi masofa. 

---

7 
5-rasm. Asbobning umumiy sxemasi 
Yorug„lik manbai tok manbaiga ulanadi, unga ma‟lum bir kuchlanish beriladi. 
Shu kuchlanishda yonadigan lampochkaning yorug„lik kuchi aniqlanadi (laborant 
yoki o„qituvchi tomonidan aytiladi). 
Fotoelement bilan yorug„lik manbai o„zaro ma‟lum bir masofaga o„rnatiladi. 
Masofa shunday tanlanishi kerakki, mikroampermetr strelkali shkalasining yarmidan 
ko„prog„iga og„adigan bo„lsin. 
Mikroampermetr strelkasiga qarab fototok kattaligi lampochka bilan fotoelement 
orasidagi r
0
masofa aniqlab olinadi. 
Fotoelement diafragmasining diametri D o„lchab olinadi (D = 2 sm). 
Fotoelement bilan lampochka orasidagi masofani juda ozgina bir necha 
millimetrdan santimetrgacha o„zgartirib, i va r
0 
lar 5-7 marta takroriy aniqlanadi. 
Olingan natijalar (3) formulaga qo„yiladi va har bir r
0
hamda i ning qiymatlariga 
mos keladigan 

qiymatlari hisoblab topiladi. Olingan natijalarning barchasi quyidagi 
jadvalga yoziladi. 
№ I
0
(mkA) 
r
0
(sm) 
,
mkA
kd











= 






1.