B. X. Azizkulov, B. K. Janzakov iqtisodiy siyosatga kirish

Er = (YA – VA) / YA.
Bu erda: Er - soxaning tarif bilan xakikiy ximoyalanganlik darajasi; 
YA - bojxona tarifi kiritilgandan keyingi ko`shilgan kiymat; 
VA - bojxona tarifi kiritilishidan oldingi ko`shilgan kiymat. 
ER = ((3000 + 2250) – 3000) / 3000 =2250 / 3000 = 0,75 yoki 75% 
Bu shuni bildiradiki, tayyor avtomobillarga 40% tarif va extiyot kismlarga 
25% tarifni joriy kilib, davlat milliy avtomobisozlikni xakikatda 75% tarifli 
ximoyalanganligini ta`minlaydi. Protektsianizm siyosatining muxim tamoyili xam 
shundaki, davlat tayyor maxsulotlarga bojni ko`tarish va yarim tayyor maxsulotlarga 
esa uning mikdorini pasaytirish orkali tarmokning xakikiy ximoyalanganligini 
yanada oshiradi. 
Agar mamlakatlar bojxona ittifokiga birlashsalar, unda bojxona tarifi, barcha 
ishtirokchi mamlakatlar uchun ularning savdo munosabatlarida yagona bo`lib 
koladi. Bojxona tariflari mikdori aloxida mamlakatlar iktisodiyotida va jaxon 
xo`jaligida yuz berayotgan jarayonlar ta`sirida yuzaga keladi. 
Jaxonda importga bojxona bojlarining pasayish tendentsiyasi kuzatilmokda va 
u ikki tomonlama xamda ko`p tomonlama muzokaralar asosida mamlakatlar 
tomonidan ragbatlantiriladi va nazorat kilinadi. Bojxona bojlarini joriy kilishni 

---

ko`llovchi fikrlarga aksincha bo`lgan muloxazalar xam mavjud. CHunki sanab 
o`tilgan natijalarga boshka usullar bilan kamrok yo`kotishlar xisobiga xam erishsa 
bo`ladi degan fikrlar xam kaysidir darajada asoslidir. 
Birinchidan, import tariflari iste`molchilar turmush darajasining pasayishiga 
olib keladi. 
Ikkinchidan, import tariflari kiritilishi okibatida ular vositasida ximoya 
kilinayotgan tarmoklarda resurslar samarasiz sarflanadi. 
Uchinchidan, tariflarni kiritish va ular stavkasini belgilash masalasida 
mamlakat imkoniyatlari xalkaro bitimlar bilan cheklangan.