3. BOSIM FARQLARI O‘ZGARMAS SARF O‘LCHAGICHLAR Bosim farqlari o‘zgarmas sarf o‘lchagichlar — rotametrlar
laboratoriyalarda va sanoatda keng ishlatilib, toza hamda biroz
ifloslangan bir jinsli suyuqlik va gazlarning sarfini o‘lchashga
mo‘ljallangan.
Asbobning ishlash prinsipi o‘lchanayotgan muhit oqimining
pastdan yuqoriga o‘tishida konussimon naycha ichiga joylashgan
qalqovichning
vertikal
(tik)
siljish
holatiga
asoslangan.
Qalqovichning holati o‘zgarishi bilan qalqovich va konussimon
naycha devorlari orasidagi o‘tish kesimi o‘zgaradi, natijada o‘tish
kesimidagi o‘lchanayotgan modda oqimining tezligi ham o‘zgaradi. Berilgan
muhitning har bir sarf kattaligiga qaloqovichnnng muayyan holati moc keladi.
Rotametrlar bosim farqlari o‘zgaruvchan sarf o‘lchagichlarga nisbatan bir qator
afzalliklarga ega: rotametrlarning shkalalari teng bo‘linmali bo‘lib, uncha katta
bo‘lmagan sarflarni o‘lchashga imkon beradi; bosimning yo‘qolishi kichik va u
sarf kattaligiga bog‘liq emas; rotametrlarning o‘lchash chegarasi katta:
1
10
min
max
Q Q Asbobning o‘lchash qismi (4.2-rasm) vertikal tik joylashgan konussimon
naycha 1 va qalqovich 2 dan iborat.
Konussimon naychadagi halqaning kesim yuzi balandlikka mutanosib
o‘zgaradi. Pastdan yuqoriga o‘tadigan suyuqlik yoki gaz oqimi tomonidan
qalqovichga ko‘rsatiladigan kuchlar muvozanatlashguncha uni yuqoriga ko‘taradi.
Kuchlar muvozanatlashganda qalqovich ma’lum balandlikda to‘xtaydi, bu esa sarf
miqdorini ko‘rsatadi. Qalqovichning ish holatidagi, ya’ni o‘lchanayotgan muhitga
batamom cho‘kkan paytidagi og‘irligi
)
(
j j V G k k k
(4.6)
b
a
b
a
s
G
?
1
2
4.2 – rasm. Qalqovichli