80
- tashqi savdoda – bu eksport kvotasi va import boj tarifi.
Birinchi indikator
eksportga yo‗naltirilgan mahsulotning mamlakatda ishlab chiqarilayotgan barcha
mahsulotga bo‗lgan nisbatini tavsiflaydi va milliy hisoblar tizimidan olinadi.
Soddalashtirilgan ko‗rinishda u eksportning XQP bo‗yicha YaIM (YaMD)ga nisbati
sifatida hisoblanadi (tovarlar va xizmatlar jahon narxlari bo‗yicha eksport qilinadi va
shuning uchun ularni jahon narxlarida qayta hisoblangan YaIM (YaMD) bilan o‗zaro
bog‗lanishini aniqlash zarur), biroq uni milliy hisoblar tizimidan olgan ma‘qul (2018-
yil yakunlariga ko‗ra, O‗zbekiston Respublikada tashqi savdo aylanmasi 33 815,3
mln. AQSH dollarini tashkil etib, o‗tgan yilning shu davriga nisbatan 27,3 %ga o‗sdi.
Shu jumladan, eksport hajmi 14 257,9 mln. AQSH dollarga (o‗sish sur‘ati 13,6 %) va
import hajmi 19 557,4 mln. AQSH dollariga (o‗sish sur‘ati 39,6 %) etdi.
Tashqi
savdo saldosi minus 5 299,5 mln. AQSH dollarini tashkil qildi). Ikkinchi indikator
milliy bozorlarning chet ellik raqobatchilar uchun ochiqligini tavsiflaydi;
- xalqaro bilimlar savdosida (ayirboshlashda) –
bu bilimlar savdosi va YaIM
hajmi o‗rtasidagi o‗sib boruvchi o‗zaro nisbatdir. Xususan, mamlakatga royalti va
litsenziyalar eksporti va importi hamda uning YaIM (YaMD) o‗rtasidagi o‗zaro
nisbat bundan dalolat beradi. U foizning ulushlari ko‗rinishida hisoblansada, shunga
qaramay u ahvolni yaqqol ko‗rsatadi: AQSHda 2013- yilda
royalti va litsenziyalar
eksporti va importining XQP bo‗yicha hisoblangan YaMDga o‗zaro nisbati 0,75% va
0,23%ni tashkil qilar edi, Yaponiyada – 0,67% va 0,37%, Xitoyda esa – 0,005% va
0,13%ga teng;
- milliy iqtisodiyot uchun xorijiy kapitalning ahamiyati to‗g‗risida qator
ko‗rsatkichlar,
shu jumladan, xorijiy kapitalning kirib kelishi va YaIM o‗rtasidagi,
shuningdek to‗g‗ridan- to‗g‗ri investitsiyalarning kirib kelishi va mamlakat ichida
kapital qo‗yilmalar hajmi o‗rtasidagi (bu erda barcha to‗g‗ridan-to‗g‗ri investitsiyalar
ushbu kapital qo‗yilmalarning tarkibiy qismiga aylanishi nazarda tutiladi) o‗zaro
nisbat ma‘lumot beradi. Shuni aytib o‗tamizki, ushbu o‗zaro nisbat retsessiya va sust
kon‘yunktura davrida keskin pasayadi;