Adabiyot darslarida matn ustida ishlashning metodik shartlari
Yüklə 438,49 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kalit so‘zlar
|
1502 Adabiyot darslarida matn ustida ishlashning metodik shartlari Malika Jazilova Bekmirzayevna Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti o‘qituvchisi malikazazilova@gmail.com Annotatsiya Ushbu maqolada matn ustida ishlashning asosiy metodik shartlardan biri bu o‘quvchilarning matnni tushunib, ongli va ifodali o‘qishga, idrok etish va munosabat bildirishga tayyorlashdan iborat. Bu kabi tayyorgarlikning xarakteri dars maqsadi, o‘rganilayotgan materialning mazmuni va u haqda o‘quvchilarning qay darajada tushunchaga egaligini aniqlashdan iborat. O‘quvchining matnni idrok qilish, mazmun- mohiyatini o‘zlashtirish yuzasidan beriladigan savol-topshiriqlar ularni mushohada yuritishga undashi, muallif qo‘llagan ibora, badiiy tasvir vositalaridan foydalanish mahoratini baholay olishi, nutqida badiiy bo‘yoqdor so‘zlarni samarali qo‘llashni o‘rgatishga yo‘naltirishi zarur. Oʻquvchilarida har bir topshiriqni mustaqil bajarishga moyillik kuchli boʻladi. Bu davrda oʻquvchini avvalgi bosqichlarda uchramagan topshiriqlar ruhlantirishini e’tiborga olib matn mohiyatiga chuqurroq kiradigan yondashuvlarni qo‘llash haqida gap boradi. Kalit so‘zlar: Matn, masal, obraz, badiiy matn, nutq o‘stirish, og‘zaki bayon, og‘zaki hikoya, obyekt mazmun, subyektiv baho. Globallashuv sharoitida maktab ta’limi oldiga qo‘yilgan maqsad va vazifalar o‘rta maktab yoshidagi o‘quvchilarning umumiy rivojlanishining o‘sganligi, psixologiya va xususiy metodika sohasidagi yutuqlar o‘qitish mazmuni va metodlari mazmunini o‘zgartirishlar kiritishni taqozo etmoqda. Shunga bog‘liq holda badiiy asarni tahlil qilish metodikasi takomillashtirilib borilmoqda. Bu esa takroriy bayon qilish mashqlarini kamaytirishga, ijodiy va o‘qilgan matn yuzasidan o‘z fikrini bayon qilish ko‘nikmasini shakllantirishga doir topshiriqlar tizimini ko‘paytirishga, asar qismlari ustida emas, balki yaxlit asar ustida ishlashni taqozo etmoqda. Asar g‘oyasi va obrazlarning xarakter xususiyatlarini tushunishlarida o‘quvchilarning mustaqilligi, faolligini oshirish, matn ustida ishlashda turfa xil topshiriqlardan hamda texnika vositalaridan foydalanishni talab qiladi. 1503 O‘tgan asrning 60-yillarida yaratilgan “Adabiyot” o‘quv dasturlari va darsliklarida o‘rta maktab yoshidagi o‘quvchilarda matn ustida ishlash ko‘nikmalarini shakllantirishga doir talablar belgilangan. O‘qish malakasiga qo‘yilgan talablar ancha aniqlashtirilgan. XX asrning 70-yillariga kelib esa mazmuni va metodik apparati hayotga yaqinlashtirilgan darsliklar yaratildi. Mustaqillik ta’lim sohasidagi ko‘plab o‘zgarishlarga keng yo‘l ochdi. Chunonchi, 1997-yilda qabul qilingan “Ta’lim to‘g‘risida”gi Qonun, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” qabul qilindi. Ularda ko‘satilgan vazifalar ijrosini ta’minlash borasida 1999-yilda “Umumiy o‘rta ta’limning davlat ta’lim standartlari” qabul qilindi. Professor Q.Yo‘ldoshev tomonidan “Adabiy ta’lim konsepsiyasi”, Q.Yo‘ldoshev, Q.Husanboyevalar muallifligida “Adabiy ta’limning davlat ta’lim standartlari va o‘quv dasturlari” tuzildi. Yangi avlod darsliklari yaratildi. 2010-, 2017-yillarda optimallashtirilgan va kompetensiyaviy yondashuvga asoslanilgan DTS va o‘quv dasturlari yaratildi. Ularda ta’lim oluvchilarning bilim, ko‘nikma, malakalari qatori adabiy-nutqiy va badiiy asarni tahlil qilish kompetensiyalarini shakllanitirish malasalari ustuvor ahamiyat kasb etganligini ko‘rish mumkin. O‘zbek adabiyotini o‘qitish bo‘yicha U.Dolimov, A.Zunnunov, S.Matchonov, Q.Yo‘ldoshev, M.Mirqosimova, Q.Husanboyeva, R.Niyozmetova, V.Qodirovlarning doktorlik tadqiqotlari amalga oshirildi. Ustoz olimlar rahbarligida M.Sariboyeva, I.Rajabova, H.Suyunov, G.Xolboyeva, M.Hazratqulov, K.Mavlonova, G.Fayzullayeva, S.Kambarova, M.To‘ychiyeva, O.Boltayeva, I.Rahimova, G.Mamatova kabi tadqiqotchilarning o‘quvchilar ma’naviy sifatlari, intellektual salohiyatini oshirish, badiiy matnni integratsiyalab o‘rganish, asar qahramonlarini tanqidiy baholash, adabiy- nazariy tushunchalarni o‘rganishga qaratilgan izlanishlari olib borildi. Ularning barchasini turli muammolar doirasida yagona maqsad – adabiy ta’lim samaradorligini ta’minlash, bunda ma’naviy kamolot tarbiyasiga badiiy matn ustidagi ishlar bilan bog‘liq muayyan yondashuvlarni birlashtirib turishini qayd etish lozim. Rus metodist olimlari Yüklə 438,49 Kb. Dostları ilə paylaş:
|