O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi iskandar tuxliyev bahodirxon safarov

Asosiy turizm hujjatlarini aniqlash. 
Turistik sayohatning texnologik xaritasi – mazkur sayohat 
bo‘yicha barcha zaruriy ma’lumotlar va xabarlarni yaqqol hamda 
lo‘nda ko‘rinishda beradigan hujjat. Bir qator vaziyatlarda 
(yo‘nalishning o‘ziga xosligi va xizmat xususiyatlariga ko‘ra) ba’zi 
bandlar qoldirilishi mumkin. Yo‘nalish bo‘yicha turistik 
tashkilotlarining yuklanganlik jadvali yo‘nalishi bo‘yicha turistik 
tashkilotlari yuklanganligining aniq manzarsini aks ettiradi va uni 
kuzatish hamda nazorat qilish imkonini beradi. (1- ilova) 
Turistik sayohat yo‘llanmasidagi ma’lumot varaqasida turistlar 

---

uchun yo‘nalish bo‘yicha zaruriy va qo‘shimcha ma’lumotlar mavjud 
bo‘lib, u yo‘llanma yoki vaucherning ajratilmas ilovasidir. (2- ilova) 
Ma’lumot varaqasi o‘zida quyidagilarni aks ettiradi: 
– turistik sayohatning turi va ko‘rinishi, sayohatdagi xizmat 
dasturining asosiy mazmuni, butun yo‘nalish uzunligi va 
davomiyligi, safarlar toifalari va boshqa xususiyatlar ko‘rsatiladi; 
– sayohat yo‘lining bayoni – istiqomat manzillari, istiqomat vaqti 
va har bir xizmat ko‘rsatish manziliga joylashish shartlari (bino tipi, 
xonadagi o‘rinlar soni, uning sanitar-texnik jihatlari); 
– sayohat hududining qisqa bayoni (e’tiborli joylar, tabiatning 
o‘ziga xosligi), sayohatning har bir manzilida xizmat ko‘rsatish 
dasturi; 
– qo‘shimcha to‘lovlar talab taqdim etiladigan xizmatlar ro‘yxati; 
– sport inshootlari va maydonchalari, avtoulov to‘xtash joylari, 
dor yo‘llari, tomoshagohlar, bolalar o‘yin maydonchalari, 
kutubxonalar, kinozallarning qisqacha tavsifi va mavjudligi haqida 
ma’lumot; 
– turizm sayohati boshlanadigan manzil va unga borish yo‘llari.
Qo‘shimcha ma’lumot ro‘yxatiga sayohatning o‘ziga xosligi bilan 
bog‘liq ma’lumotlar kiradi: 
– yoshga oid cheklovlar, farzandli kishilar, oilaviy juftliklarni 
qabul qilish haqida; 
– safarli turistik sayohatlar uchun maxsus ma’lumot; 
– aniq biror sayohat yoki yo‘nalishning o‘ziga xos 

---

xususiyatlaridan kelib chiqadigan boshqa ma’lumot va tavsiyalar.
Turizm yo‘llanmasining «Tur–1» shakli qat’iy hisob-kitob blanki 
bo‘lib, u mijozga rejalashtirilgan sayohat haqida imkon qadar to‘liq 
ma’lumot beruvchi rekvizitlar majmuyidan iborat. Yo‘llanmaning bu 
shakli namunaviy hisoblanadi va turistik tashkilotlar yo‘llanmalarni 
ko‘paytirganlarida ularni boshqa zaruriy ma’lumotlar bilan 
to‘ldirishlari mumkin.
Mazkur yo‘llanma shaklidan mijoz bilan naqd pul orqali hisob-
kitob qilinganda qat’iy hisob-kitob blanki sifatida foydalaniladi. 
Yo‘llanma yozilgan sana va uning amal qilish muddati buxgalteriya 
hisobida aks ettiriladi. Mijoz yo‘llanma berilganida, uning yirtib 
olinadigan talon qismi turizm mahsulotini amalga oshirish sanasi va 
dalilini tasdiqlaydigan hujjat sifatida buxgalteriyada qoladi va u QQS 
bo‘yicha imtiyozni qo‘llash uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. Naqd 
pul bilan hisob-kitob qilinganda yo‘llanma kareshoklari boshqa kassa 
hujjatlari bilan birga saqlanadi. Naqd pulsiz hisob-kitobda tashkilot 
hisobni ta’minlashi va berilgan yo‘llanmalar kareshoklarini saqlashi 
lozim.
Bronlash varaqasi – bu bir guruh turistlarning vakili bo‘lgan shaxs 
yoki turist turizm mahsulotini tashkil qilish uchun turoperatorga 
bergan aniq buyurtmasidir. U oldindan kelishuv xususiyatiga ega 
shartnomadek yozma ravishda rasmiylashtiriladi.
Shartnomaning muhim shartlari quyidagilar: 
– turoperator (sotuvchi) haqida ma’lumot, jumladan turizm 

---

faoliyatini yuritish huquqini tasdiqlovchi litsenziya, tashkilotning 
yuridik manzili va bank rekvizitlari haqidagi ma’lumotlar; 
– turizm tadbirini amalga oshirilishi hamda turist (haridor) haqida 
ma’lumot; 
– qabuldagi turoperator (sotuvchining sherigi) haqida, litsenziyasi, 
yuridik manzili, bank rekvizitlari va aloqa telefonlari haqida 
ma’lumotlar; 
– turizm mahsulotining iste’mol xususiyatlari, istiqomat dasturi va 
sayohat yo‘nalishi, sayohatlar xavfsizligi shartlari va turizm 
mahsulot sertifikatlanganligi haqida ma’lumotlar; 
– sayohatning boshlanish va tugallanish vaqti, uning davomiyligi; 
– turistlarni kutib olish, kuzatish va ularga hamrohlik qilish 
tartibi; 
– tomonlarning huquqlari, burchlari va mas’uliyatlari; 
– turizm mahsulotining chakana narxi va uni to‘lash tartibi; 
– turistlarning guruhdagi minimal soni; 
– guruh to‘lmaganligi sababli sayohat qoldirilishi, bu haqida 
turistni ogohlantirish muddati; 
– shartnomani o‘zgartish yoki bekor qilish shartlari, bu bilan 
bog‘liq tortishuvlarni xal qilish va tomonlar zararini qoplash tartibi; 
– turistning turistik mahsulot yuzasidan e’tiroz bildirish muddati 
va tartibi (turist turoperator yoki turagentga shartnoma vaqti 
tugaganidan so‘ng 20 kun davomida yozma shaklda bildirilishi 
mumkin va ushbu e’tiroz turistik tashkilot tomonidan 10 kun 

---

davomida ko‘rib chiqilishi zarur).
Shartnomaning boshqa shartlari tomonlar kelishuviga binoan 
belgilanadi. Hamkorlikda xizmat ko‘rsatuvchilar (mehmonxonalar, 
aviakompaniyalar, avtotransport tashkilotlari va boshqalar) bilan 
tuzilgan shartnomalar tegishli xizmatlar ko‘rsatish imkoniyatlarini 
tasdiqlaydi.
Kalkulatsiya yoki sayohat narxining hisobi bronlash varaqasida 
ko‘rsatadi. Bunda sayohatning umumiy narxi har bir xizmat 
tannarxini jamlash va unga daromadning me’yoriy belgilangan 
foizini (u, odatda, turoperator xizmati uchun sayohat tannarxining 
15–20 foizini tashkil qiladi) qo‘shish yo‘li bilan chiqariladi.
Yo‘nalish bayoni menejerlar yoki yo‘nalish bo‘yicha 
supervayzerlar, gidlar ishining qulayligi, shuningdek, turagent bilan 
shartnomaga ilova qilinish va yo‘llanma ma’lumot varaqasi matniga 
kiritish uchun erkin shaklda tuziladi.
Yo‘nalish bo‘yicha harakat jadvali yo‘nalish bo‘ylab borish va 
kelish sanasi va vaqti ko‘rsatilgan jadval shaklida tuziladi.
Sayohatning texnologik xususiyatlari tavsifi – bu transportga, 
ekskursiyalarga, mehmonxonalarda joy band qilish, ovqatlanish 
kabilarga buyurtma berish muddatlari hamda viza va sug‘urtalarni 
rasmiylashtirish qoidalari va muddatlari, transport almashtirish, 
kutish, qabuldagi gidlar yoki xorijiy vakillar, hamrox gidlar haqidagi 
eslatma tarzidagi hujjat. Ishni qulaylashtirish uchun sanab o‘tilgan 
xizmatlar uchun ariza blankalari maxsus tayyorlanadi. Bularning 

---

barchasi mazkur sayohat o‘tkazilishini nazorat qilayotgan 
xodimlarning tezkor ishlashi uchun zarurdir.
Turistlar uchun eslatmalar matni alohida zaruriy vaziyatlarda 
tuziladi. Masalan, maxsus sayohatlar tashkil qilinganida (sarguzasht, 
sport-sog‘lomlashtirish yoki turistlarning epidemik mamlakatlarga 
safar qilish holatlarida. Xavfli infeksiyalar (vabo, o‘lat, sariq bezgak, 
OITS, bezgak kabilar) tarqalganligi bois karantin e’lon qilingan 
davlatlarga boradigan har bir turistga turaperator imzosi va firma 
muhri bilan tasdiqlangan individual eslatma berish zarur. Bunday 
eslatmalar bojxona tekshiruvida, albatta, talab qilinadi.
Yo‘nalish bo‘yicha ma’lumot materiallari – bu har xil 
ma’lumotnomalar, bukletlar, transport harakati jadvali, muzeylar ish 
vaqti, mehmonxonalar manzili va ularga olib boruvchi yo‘llar 
haqidagi hamda sayohatninng o‘ziga xosligini eslatadigan boshqa 
materiallar.
Reklama va bukletlar sayohatlar bo‘yicha turoperator xizmatlari 
bilan turistlarni tanishtirish uchun zarur (sayohat yo‘nalishlari 
bo‘yicha muvofiq rekvizitlar bilan tizimli reklama ma’lumotlari).
Prays sahifa (varaqa). Har bir turistik firma uchun prays sahifa 
eng muhim ishchi hujjatlardan biri hisoblanadi. Turagentlar bilan 
hamkorlikning omadli kechishi ko‘p jihatdan prays sahifada 
ma’lumot nechogli lo‘nda va savodli bayon qilinganligiga bog‘liq. 
Prays sahifalar varaqa, buklet va katalog (turli turistik xizmatlarning 
narxi ko‘rsatilgan holda) shaklida bo‘lishi mumkin. 

---

Mufassal narxlar taklifi katta hajimli nashrlar (katalog, buklet) 
bo‘lib, ular nafaqat taklif qilinayotgan sayohatlarning mavsumiy 
narxlari, balki tavsiyaviy va tavsifiy tarzdagi qo‘shimcha 
ma’lumotlarni ham o‘z ichiga oladi: sayohatni rasmiylashtirish uchun 
zaruriy hujjatlar ro‘yxati, viza va bronlarni rasmiylashtirish qoidalari, 
aviaparvozlar jadvali, avtomobillar ijarasi, mehmonxonalar va 
ularning narxlari haqida ma’lumot.