«Himoyaga ruxsat etildi» Tabiiy fanlar fakulteti dekani

Kichik tadbirkorlik sub‟ektlari mahsuloti umumiy hajmidagi xususiy 
tadbirkorlikning ulushi 
№ 
Sohalar 
Kichik 
tadbirkorlik 
sub‟ektlari 
maxsulot i/ch 
hajmi 
(mlrd. so’m)
 
Ulushi 
foizda 
1 
Qishloq, o‘rmon va baliq 
xo‘jaligi 
4844,2 
99,3 
2 
Sanoat
2669,4 
68,4 
3 
Qurilish
1458,9 
93,9 
4 
CHakana savdo 
5905,8 
91,2 
5 
Yuk tashish 
(mln. tn)
19,7 
94.8 
Jadaval Namangan viloyati statistika boshqarmasi ma‟lumotlari asosida tuzilgan 
Jadval ma‘lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, qishloq, o‗rmon va baliq 
xo‗jaliklari tomonidan 4844,2 mlrd. so‗mlik maxsulot ishlab chiqarilgan bo‘lib, 
2016 yilga nisbatan o‗sish sur‘ati 101,2 foizga (qishloq, o‗rmon va baliq 
xo‗jaliklari yalpi mahsulotining 99,3 foizi) oshgan. Sanoat mahsuloti ishlab 
chiqarish hajmi esa 2669,4 mlrd. so‗mni tashkil etgan holda (jami sanoat ishlab 
chiqarishining 68,4 foizi) 2016yilga nisbatan 105,5 foizga o‗sganligini ko‘rish 
mumkin.
Bugungi bunyodkorlik va yangilanish davrida qurilish sohasining 
ko‘rsatkichlari ham mintaqalar ishtimoiy iqtisodiy taraqqiyotinig asosiy 
ko‘rsatkichlaridan sanaladi. Bu borada viloyatda 2017 yilda 1458,9 mlrd. so‗mlik 

---

54 
qurilish ishlari (qurilish ishlari umumiy hajmining 93,9 foizi) amalga oshirilgan 
bo‘lib, o‘tgan yilga nisbatan 106,6 foizga ko‗payganligi kuzatiladi.
Bozor munosabatlari sharoitida oilaning iqtisodiy funktsiyalariga uy 
xo‘jaligi, iste‘molchi, ishlab chiqaruvchi, ishchi kuchi va investor sifatiga qarash 
mumkin. Oilaning mazkur jamiyatdagi funktsiyalari ijtimoiy va iqtisodiy 
jarayonlarda qator muammolarni hal qilishga hamda malakat ishlab chiqarish 
jarayonlarining jadallashuviga xizmat qiladi. 
2012 yil 26-apreldagi O‘RQ-327 sonli qarori bilan ―Oilaviy tadbirkorlik 
to‘g‘risida‖gi Qonuni qabul qilingan bo‘lib, ushbu qonun normalari bilan 
mamlakatimizda bozor munosabatlariga bosqichma-bosqich o‘tish jarayonida 
kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni rivojlantirish, aholining kam tahminlangan, 
lekin iqtisodiy faol qatlamini bu sohaga keng jalb etish, ularda tadbirkorlik 
ko‘nikmalarini shakllantirish, ayniqsa, oilaviy tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlash 
orqali yoshlar va ayollar, umuman mehnat bilan band bo‘lmagan aholi qatlami o‘z 
ishini yo‘lga qo‘yishi uchun qulay shart-sharoit yaratilgan. Oilaviy tadbirkorlik 
sohasida, ayniqsa, qishloq joylarda barqaror yangi ish joylarini tashkil etish 
hisobiga, hozirgi vaqtda norasmiy sektorda mehnat faoliyatini amalga oshirayotgan 
ishchi kuchlarini shu jumladan mehnat shartnomasini rasmiylashtirmasdan 
tadbirkorlarga yordam berayotgan oila a‘zolarini rasmiy bandlik sohasiga 
bosqichma-bosqich jalb etilishini ta‘minlaydi. 
Oilaviy tadbirkorlik – kichik tadbirkorlikni tashkil etishning shakllaridan biri 
bo‘lib, unda bir oila a‘zolari va ularning qarindoshlari o‘zlariga tegishli bo‘lgan 
korxonaning mulkdori va ishchisi hisoblanadi. SHuningdek, oilaviy tadbirkorlik 
oila a‘zolari tomonidan tavakkal qilib va o‘z mulkiy javobgarligi ostida daromad 
(foyda) olish maqsadida amalga oshiriladi va o‘z ishtirokchilarining ixtiyoriyligiga 
asoslanadi. Oilaviy tadbirkorlik yuridik shaxs tashkil etgan yoki tashkil etmagan 
holda amalga oshirilib yuridik shaxs tashkil etgan holda amalga oshiriladigan 
oilaviy tadbirkorlikning tashkiliy-huquqiy shakli oilaviy korxona xisoblanadi. 
O‘zbekiston Respublikasida tadbirkorlikni yuritishning bugungi xolati, 
mamlakat iqtisodiy ko‘rsatkichlarida kichik va xususiy tadbirkorlikni yuqoriligini 

---

55 
ko‘rsatadi. Oilaviy tadbirkorlik mamlakat hayotida ijtimoiy-iqtisodiy va ma‘naviy 
ahamiyatga ega bo‘lishi mumkin. Mazkur xolat, mamlakatda bu soxaga katta 
e‘tibor qaratilayotganligi bilan birga faoliyatning bunday shakli o‘zbek xalqi uchun 
an‘anaviyligidan dalolat beradi. Qolaversa, o‘zbek xalqi oiladagi ma‘naviy va 
moddiy manfaatdorlik uyg‘unligi, oila a‘zolarining birday ma‘sulligi, oilada turli 
kasb va hunarlarning avloddan avlodga o‘tishi kabi azaliy urf odatlarga ega. Bu 
xolat oiladagi ijtimoiy munosabatlarning yanada yaxshilanishiga olib kelishi 
natijasida jamiyat taraqqiyotining barqarorligini hamda iqtisodiy rivojlanish 
asosini ta‘minlashga xizmat qiladi. Bugungi kundda putr yetgan yuqoridagi o‘zbek 
oilasiga mansub an‘analar va fazilatlarni ya‘ni, milliy xunarmandchilik, savdo va 
xizmat ko‘rsatish sohasidagi azaliy urf odatlar va meroslarni saqlab qolishda 
oilaviy tadbirkorlikni hissasi katta hisoblanadi. Aytish joizki, oilaviy tadbirkorlik 
uchun qulay muhit yaratishdan kam ta‘minlangan oilalar, vaqtincha ishsiz kishilar, 
ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlam vakillari bevosita manfaatdor bo‘ladi. Yangi ish 
o‘rinlari yaratilishi va aholi uchun barqaror daromad manbalari muhim ahamiyat 
kasb etadi.
Namangan viloyatida faoliyat ko'rsatayotgan oilaviy korxonalarning 
Iqtisodiy faoliyat turlari kesimida qaralganda oilaviy korxonalarning 76,6 foizi 
yoki 127 tasi sanoat, 60,9 foizi yoki 37 tasi yashash va ovqatlanish xizmatlari, 26,1 
foizi yoki 29 tasi savdo, 12,5 foizi yoki 27 tasi qishloq , o'rmon va baliq xo'jaligi, 
-
1.6 fo iz i yoki 3 tasi axborot va aloqa, 2 tasi qurilish, yoki 3 tasi tashish va saqlash 
hamda 12,5 foizi yoki 18 tasi boshqa faoliyat turlari hissasiga to'g'ri kelmoqda (7-
rasm). 
2017 yilda 98 ta yaangi tashkil etilgan oilaviy korxonalarning iqtisodiy 
faoliyat turlari bo‘yicha ko‘radigan bo‘lsak, 58 ta sanoatda, yashash va ovqatlanish 
xizmat- larida 12 ta, savdoda va qishloq va o‘rmon va baliq xo‘jaligida 10 tadan, 
boshqa turlarda 8 ta oilaviy korxonalar tashkil etilgan. Ko‘rinib turibdiki viloyatda 
oilaviy korxonalar asosan sanoat tarmoqlarida tashkil etilagan. Bu mintaqa sanoat 
ixtisoslashuvini hamda sanoat koperatsiyasini rivojlanishini keltirib chiqaradi. 

---

56