Mavzu: Kichik maktab yoshidagi oʻquvchilarda vaqt va fazoviy idrokni shakllantirish. Reja

Katta guruhda bolalarni vaqt bo‘yicha mo‘ljalga olishga o‘rgatish 
Vaqtni chamalash. Bolalarni soatlarning turlari va ularning tuzilishi 
(strelkalari, tsifrblati) bilan tanishtirish. Vaqtning eng kichik birliklari soniya va 
daqiqa haqida tushuncha berish. Yarim 
soatgacha aniqlikdagi vaqtni belgilashga 
o‘rgatish. 
Kelgusi 
oy, 
sana 
nomi 
bilan 
tanishtirish. 
Kecha 
qanday 
sana 
bo‘lganligini, 
ertaga 
qanday 
sana 
bo‘lishini aytishga o‘rgatish. 
Hafta kunlari va yil fasllari izchilligi 
haqidagi 
bilimlarni 
mustahkamlash, 
kelgusi oyning nomini aytishni mashq 
qildirish. 
O‘rta guruhda tarbiyachi bolalarning faol lug‘atlarida sutka qismlarining 
nomlarini mustahkamlaydi, bolalarning vaqtning bu oraliqlari haqidagi 
tasavvurlarini 
chuqurlashtiradi 
va 
kengaytiradi. 
U 
doimo 
bolalar 
e‘tiborlarini 
sutka 
qismlarining 
almashinishi ketma-ketligiga qaratadi. 
Maktabgacha yoshdagi bolalar har 
doim 
ertalab 
kechasidan 
keyin 
kelishini 
va 
kunduzi 
bilan 
almashishini, 
kunduzi 
kechqurun 
bilan, kechqurun esa kechasi bilan 
almashinishini bilib oladilar. 
Sutka qismlarining ketma-ketligini olishlarini mustahkamlash uchun 
rasmlarni qarashni, ular bo‘yicha hikoyalar tuzishni tashkil qilish maqsadga 
muvofiq. Rasmlar qarab bo‘linganidan keyin, bolalarga ularni stollarga to‘g‘ri 

---

ketma-ketlikda joylashtirish va sutkaning qismlarini tartibi bilan aytish 
topshirig‘ini berish mumkin. Yil oxirida bolalarga shu mashqlar asosida sutka 
haqidagi umumlashgan tasavvurlarni berish va sutka so‘zining mazmunini ochib 
berish mumkin.
O‘rta guruhda bolalar ―kecha‖, ―bugun‖, ―ertaga‖ tushunchalarini 
farqlashni o‘rganib olishlari kerak. Kattalar tomonidan tegishli nomlardan har 
doim foydalanish buning uchun eng Yaxshi sharoitdir. Masalan, bolalarga yangi 
o‘yinchoqni kursatishdan oldin tarbiyachi ularga bugun u yangi o‘yinchoq 
ko‘rsatishi va ular shu o‘yinchoqni o‘ynashlari haqida ogohlantirishi kerak. Yoki 
tarbiyachi bolalarga kecha nima bilan mashg‘ul bo‘lganliklarini, bugun ertalab 
nima qilganliklarini eslashni taklif qiladi. Bolalarga bunday deyish mumkin: 
―Bugun biz sizlar bilan loy va plastilindan narsalar yasaymiz, ertaga esa, rasm 
chizamiz. Kecha biz sizlar bilan uchastkada sayr kildik, bugun esa parkka 
boramiz‖ va hk. Maktabgacha yoshdagi bolalar tarbiyachi bilan har doim shunday 
muloqotda bo‘lib, bu tushunchalarni o‘zlashtiradilar. Konkret misollarda ―tez-
sekin‖ tushunchalari bilan tanishadilar.