Microsoft Word Economic theory lecture 13

A
r
R
IX



, 
bu yerda:
R- yerdan foydalanganlik uchun to‘lanadigan renta;
r- yerga ilgari sarflangan kapital uchun foiz; 
A- yer uchastkasini ijaraga bergunga qadar unga qurilgan inshootlar amortizatsiyasi. 
Ma’lumki, bozor iqtisodiyoti sharoitida yer faqat ijara ob’yekti emas, balki oldi-sotdi 
ob’yekti hamdir. Yer qishloq xo‘jalik mahsuloti yetishtirish va tabiiy qazilma boyliklar qazib 
olish uchun, har xil ishlab chiqarish va turar joy binolari, inshootlar, yo‘llar, aeroportlar va 
hokazolar qurish uchun sotib olinadi. Bunday hollarda yerning narxi nima bilan belgilanadi?
Ma’lumki, yer inson mehnati mahsuli bo‘lmaganligi sababli almashuv qiymatga ega emas. 
Shunga ko‘ra, nazariyotchilar yer va boshqa tabiat in’omlari narxini irratsional narxlar deb 
ataydilar. Yer uchastkasining egasi uni sotishda olingan summani bankka qo‘yilganda, u 
keltiradigan foiz tarzidagi daromad shu yer uchastkasidan olinadigan rentadan kam bo‘lmagan 
taqdirdagina yerni sotadi. Boshqacha aytganda, yerning narxi kapitallashtirilgan rentadir. 
Boshqa sharoitlar teng bo‘lganda, xuddi shu renta miqdori yer narxini belgilaydi. U renta 
miqdoriga to‘g‘ri va ssuda foizi normasiga teskari mutanosibdir. Shunday qilib, yerning narxi 
ikkita miqdorga bog‘liq:
1) yer uchastkasi egasi olishi mumkin bo‘lgan yer rentasi miqdoriga;
2) ssuda foizi me’yoriga. 
Shundan kelib chiqib yerning narxi quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi:
%
100



r
R
B
, 
bu yerda:
B - yer narxi;
R- renta;
r

- ssuda foizi me’yori. 
Renta miqdori o‘sib, ssuda foizi me’yori pasayib borgan taqdirda yerning narxi o‘sib 
boradi. Yer narxini aniqlashning bu usuli nazariy ahamiyatga ega. Amalda yer narxi, yer 
uchastkasiga talab va taklifga ta’sir ko‘rsatuvchi ko‘plab omillarga bog‘liq. Jumladan, yerga 
narxning o‘sishini, unga noqishloq xo‘jalik maqsadlari uchun foydalanishga talabning o‘sishi 
bilan tushuntirilishi mumkin. Inflyatsiya va asosan giperinflyatsiya sharoitida yerga talab 
keskin o‘sadi, bu tegishli ravishda yer narxining o‘sishiga olib keladi. Bozor iqtisodiyotiga 
asoslangan g‘arb mamlakatlarida XX asr boshlaridan hozirgi davrgacha yer narxi barqaror 
o‘sish tamoyiliga ega bo‘lib, faqat ayrim davrlardagina uning pasayishi kuzatiladi.