paytida juda ko‘p betartib (qo‘l-oyoqlari, boshi bilan) harakatlar qila boshlaydi. Lekin harakatlaming birontasi ham ma’lum bir maqsadga qaratilgan bo‘lmaydi. Bola uch-to‘rt oylik bo‘lgandagina o ‘zining boshini tik holatda ushlay oladigan bo’ladi. Ana shu davrdan boshlab bolaning ixtiyoriy harakatlari rivojlana boshlaydi. Bola 5-6 oylik bo‘lgach tanasining muvozanatini saqlab bemalol o‘tira oladi, qo‘llari bilan o‘z atrofidagi narsalami ushlab ko‘radigan bo‘ladi. Ana shu tariqa bolaning ixtiyoriy harakatlari rivojlana borib, bola bir yoshga to‘lgach, o‘z harakatlarini ixtiyoriy ravishda idora qilib yura boshlaydi. Ilk bolalik yoshidagi bolalarning irodaviy harakatlarini rivojlantirishda nutqni egallash nihoyatda katta rol o‘ynaydi. Bola nutqni egallab olgach, u kattalar bilan nutq orqali munosabatga kirishadi, ulaming topshiriqlarini quvonib bajaradi. Masalan, kichkina bolalar katta odamlaming “bu yoqqa kel”, “mana bu eiga o ‘tir”, “qo‘lingni ber” kabi topshiriqlariga bemalol tushunib sidqi dildan bajaradilar. Yasli yoshida bolaning ixtiyoriy harakatlari tez sur^at bilan rivojlana boshlaydi. U o ‘zini qiziqtiigan narsalami olib ushlab, uni aylantirib har tomonlama timirskilab ko‘radi. Bola shu davrdan boshlab kattalaiga taqlid qilgan holda ixtiyoriy irodaviy harakatlami bajara boshlaydi. Shuning uchun ham ulaming irodaviy harakatlarini to‘g‘ri yo‘lga www.ziyouz.com kutubxonasi
solish, rivojlantirib borish kattalar zimmasiga yuklatiladi. Irodaviy jarayonlar bilan bog‘liq bo‘lgan asosiy ixtiyoriy harakatlar bog‘cha yoshidan boshlab yuzaga kela boshlaydi. Lekin kichik yoshdagi bog‘cha bolalarida hali ixtiyorsiz harakatlar ustunlik qiladi. 3 yoshli
