O’zbеkistоn rеspublikasi оliy va o’rta maхsus ta’lim vazirligi buхоrо davlat univеrsitеti

Ammoniyli tuzlar.
Biogaz ishlab chiqarishda reaktor muhiti 
kislota yoki ishqorli muhitga aylanib ketishi ham mumkin. Bunga 
sabab, reaktordagi C (uglerod) va N (azot) nisbatining buzulishidan 
kelib chiqadi. Muhit o’zgarib, neytral sharoit bo’lmasligi, metan hosil 
qiluvchi bakteriyalarning rivojlanishi uchun noqulay muhit bo’lib 
hisoblanadi. Muhitning neytral holatini ta’minlash uchun azot tutgan 
ammoniyli tuzlar yoki qoramol mochavinasidan foydalanish mumkin. 
Kimyoviy mahsulotni 1 
3
m
hajmiga (50 - 100) g kerak bo’ladi. 
Ammoniy tuzlarining yana bir ahamiyatli tomoni, dastlabki biogaz 
qurulmasidagi mikrobakteriyalarning o’sib rivojlanishida ozuqa 
vazifasini bajradi hamda mahsulotlardan biogaz chiqishida katalizator 
vazifasini ham bajaradi. Bu xususiyat ko’proq qoramol mochavinasida 
yorqinroq seziladi. Buni reaksiyada quyidagicha ko’rish mumkin: 
Reaksiyadan ko’rinib turbdiki, mochavina metan gazi hosil 
bo’lishida ham ishtirok etmoqda.
Suv.
Suv barcha tirik organizmlar uchun ob-hayot manbayi 
hisoblanadi, demak metan hosil qiluvchi mikrobakteriyalar uchun ham 
zarur. 
1.8-jadval 
Kichik hajmdagi qurilmaga sarflangan mahsulotlar 
№ 
Xomashyo 
100 kg ga nisbatan 
1. Barg 
6 kg 
2. Tovuq go’ngi 
8 kg 
3. Mochavina 
5 kg 
4. Suv
86 kg 
 
Quruq holatdagi mahsulotlarni bir – biriga aralashtirish hamda 
reaktorga joylash, jarayondan so’ng biomassani reaktordan chiqarib 
olish ma’lum darajada qiyinchiliklar tug’diradi. Agar suv bilan 
suyuqlantirib olinsa, bu muammolar bartaraf etiladi hamda suyuq 

---

253 
bioo’g’itdan maqsadli foydalanish imkoniyatlari qulay hisoblanadi. 
Suv dastlabki biomassani va har kunlik biomassaning (86 – 92) % ni 
tashkil etishi lozim.
 
Ana shu biomassani kombinasiyalashgan quyosh qurilmasidan 
(1.36-chizma) foydalanib distillangan suv va bioo’g’it olinadi. 1.8-
jadvalda kichik hajmli biogaz qurilmasiga zarur xomashyolar 
ko’rsatilgan.