5.5. Zamonaviy etnik jarayonlar
Davlat milliy siyosati.
XX asming ikkinchi yarmida sobiq Af
rika mustamlakalari mustaqil davlatlarga aylandi.
Agar Ikkinchi ja-
hon urushi arafasida qit’ada bor-yo‘g‘i 3 ta mustaqil davlat b o ig an
b o isa, hozirda 53 ta Afrika davlatlari BMT a’zolaridir. Qora Afrikada
ilk mustaqillikka erishgan Gana (1957-yil) b o isa , eng oxirgisi -- bu
Namibiyadir (1990-yil). Ko‘p millatli, elatli
davlatlarda dastlabki
davrlarda boshqarav m aiu m bir xalq vakillari q o iig a o‘tib qoladi.
Jumladan, Kongoda - kongo, K ot-divuarda - biule, Syerre-Leoneda
- ternne, Nigeriyada - xausa va yoruba, fulbelar yetakchi mavqeda
boiganlar. Ko'plab davlatlar m aiu m etnik belgisiga qarab qo‘shin
tuzish, m aium tilni davlat tili sifatida o‘tkazish etnoslararo moja-
rolaming boshlanishiga olib keladi.
Natijada Nigeriya, Uganda va
h.k. davlatlarda davlat to'ntarishlari. fuqarolar urashlari avj oladi.
1963-yili tuzilgan Afrika birligi tashkiloti yangi mojarolarga yo‘1
qo‘ymaslik uchun davlat chegaralarini qaytadan ko'rmaslikka qaror
qiladi. Deyarli barcha Afrika davlatlari mamlakatda o'z fuqarolaridan
yagona millat yaratish maqsadini e io n qilganlar. Hayotda bu shiorni
amalga oshirish murakkabligi tez orada m aiu m b oidi.
Sababi etnik
jarayonlar bir xil yo‘nalishda faqat assimilatsiya, konsolidatsiya, in-
tegratsiya shaklida namoyon boiayotgani yo‘q. Ayrim mamlakatlar
da yuzlab etnoslaming b o iish i mavjud holatda, siyosiy va ijtimoiy
barqarorlikning boim asligi ham muammolami kuchaytirmoqda. Et
nik yangilanish, odatda, biror-bir yetakchi etnos atrofida sodir boiishi
lozim. Kot-divuarda bu vazifani baule, Malida - bamana, Nigeriyada
xausa, ibo va yoruba, Kongo Demokratik
Respublikasida - kongo
valuba va h.k.lar bajaradi. Konsolidatsiya va integratsiya jarayonlari
etnoslararo munosabatlar uchun birorta tilni tanlashga, jumladan Tan-
zaniya va Keniyadagi suaxili tili singari qabul qilinishiga erishiladi.
Etnik yaqinlashuvda polietnik muhitda birgalikda mehnat faoli-
yati olib borish muhim rol okynaydi. Aholining aralashuvi tobora
faollasha boradi. Oldingi asrda boshlangan dastlab vaqtinchalik,
so‘ng qishloq xo‘jalik ishchilarining doimiy migratsiyasi qo‘shni
74
mamlakatlardan Ganaga, Gvineyaga, Kot-d'Ivuarga
kofe va какао
plantatsiyalariga, Ugandaga banan plantatsiyalariga davom etmoqda.
Mis tasmasi Kongo Demokratik Respublikasi, Zambiya, Zimbabve,
JAR tog‘-kon sanoati korxonalari ham muhojir ishchilami o‘ziga jalb
etib kelmoqdalar. XX asming so‘nggi choragida boshlangan ko‘p
yillik qurg‘oqchilik cho‘l va dasht aholisini uzoq-uzoq hududlarga
ko‘chishga majbur etdi. Xususan, tuareglami Gvineya sohili
shahar-
larida uchratish mumkinligi aynan qurg‘oqchilik bilan izohlanadi.
Afrikada boshqa qit'alarga nisbatan shahar aholisining o‘sishi tez
bormoqda. Qishloqlardan shaharlarga ko‘chib o‘tgan aholi vakillari
dastlab o ‘zlarini begona his qilib, turli hamkorlik tashkilotlarini tuza-
dilar. Lekin urbanizatsiya, ulaming yaqinlashuvi asosiy etnos milliy
ongini o‘zlashtirishga majbur etadi.
Qolaversa, shahar hayoti aralash
nikohlarga yo‘l ochib, assimilatsiya jarayonlarini kuchaytiradi.
Dostları ilə paylaş: