O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi m. Atadjanov, D. A. Sаliеvа xulqi og’ishgan bolalar psixologiyasi

Beshinchi shakl
– sog’lom turmush tarzini tashkil etish. U salomatlik uchun 
shaxsiy javobgarlik, atrofdagi dunyo va o`z organizmi bilan uyg’unlik haqidagi 
tasavvurlardan kelib chiqadi. Odamning maqbul holatga erishish va muhitning 
noxush omillariga muvaffaqiyatli qarshi tura olish ko`nikmasi, ayniqsa, qimmatli 
hisoblanadi. Sog’lom turmush usuli sog’lom ovqatlanish, muntazam jismoniy 
yuklama, mehnat va dam olish tartibiga amal qilish, tabiat bilan muloqot, ortiqcha 
narsalarni istisno qilishni ko`zda tutadi. Bunday usul ekologik tafakkurga 
asoslangan va ahamiyatli tarzda jamiyat rivojlanishining darajasiga bog’liq.
Oltinchi shakl
shaxsiy resurslarning faollashuvi. O`smirlarning sport bilan 
faol shug’ullanishi, guruhlardagi muloqot va shaxsiy o`sishdagi ishtiroki,
artterapiya – bularning barchasi, o`z navbatida, shaxs faolligi, uning sog’ligi va 
tashqi salbiy ta'sirga mahkamligini ta'minlovchi shaxsiy resurslarni faollashtiradi. 
Yettinchi shakl
– deviant axloqning salbiy oqibatlarini minimallashtirish. 
Ishning ushbu shaklidan shakllanib bo`lgan og`ishgan axloq holatlarida 
foydalaniladi. U retsidiv yoki uning salbiy oqibatlarini profilaktika qilishga 
yo`naltirilgan. Masalan, giyohvandlikka tobe bo`lib qolgan o`smirlar o`z vaqtida 
tibbiy yordam, shuningdek, shunga o`xshash kasalliklar va ularni davolash bo`yicha 
zaruriy bilimlarni olishlari mumkin.
Psixoprofilaktik ishning xilma-xil ko`rinishlarida o`xshash shakllar va 
usullardan 
foydalanish 
mumkin. 
Ishni 
tashkil 
etish 
usuli 
bo`yicha 
psixoprofilaktikaning quyidagi shakllarini ajratish mumkin: individual, oilaviy, 
guruhli ish. Og`ishgan axloqni oldini olish maqsadida turlicha ijtimoiy-psixologik 
usullardan foydalaniladi. Psixoprofilaktik ishning yetakchi usullari orasida: 

---

227 
xabardor qilish, guruhli munozaralar, trening mashqlari, rolli o`yinlar, samarador 
ijtimoiy axloqni modellashtirish, psixoterapevtik uslublar bor.
Foydalanilgan usullarga bog’liq ravishda psixoprofilaktik ish trening, ta'lim 
dasturlari (masalan, maktabdagi maxsus kurslar), psixologik maslahatlar, krizis 
yordami (ishonch telefonlari), shuningdek, chegara holati va asabiy-psixik buzilish 
psixoterapiyasi shaklida amalga oshirilishi mumkin. 
Deviant axloqning o`ziga xosligiga muvofiq ravishda psixoprofilaktika 
ishlarining quyidagi tamoyillarini ajratish mumkin:
– majmuaviylik (oila va shaxs, ijtimoiy borliqning turli darajasiga ta'sirni 
uyushtirish); 
– manzillilik (yosh, jinsiy va ijtimoiy tavsifnomalarni hisobga olish);
– ommaviylik (ishning guruhli shakli birlamchiligi); 
– axborotning ijobiyligi;
– salbiy oqibatlarni eng kam darajaga tushirish;
– ishtirokchilarning shaxsiy manfaatdorligi va mas'uliyati; 
– shaxsning eng yuqori darajadagi faolligi;
– kelajakka intiluvchanlik (axloq oqibatlarini baholash, ijodiy qadriyatlar va 
maqsadlarni dolzarblashtirish, deviant axloqsiz kelajakni rejalashirish).