Zoologiya uzb 2017. indd

26-§.
Ikki qanotlilar turkumi
Uy pashshasi
– juda harakatchan hasharot. Tanasi mayda tuk-
chalar bilan qoplangan (52-rasm). Pastki labining uchi qalinlashib, 
yostiqchasimon yalovchi xartumcha hosil qiladi. Pashsha oziq-ovqat 
mahsulotlarini xartumchasi bilan yalab oziqlanadi. Oziq ta’mini 
oldingi oyoqlari panjasida joylashgan tukchalar yordamida sezadi.
Pashshaning qurti axlatlar, hojatxonalar va hayvonlar go‘n 
gida 
rivoj 
lanadi. Qurtning boshi va oyog‘i bo‘lmaydi, tanasi sirtidagi 
kichik bo‘rtmachalar yordamida harakat qiladi. Qurtlar tez o‘sadi; 
quruq tuproqqa chiqib g‘umbakka aylanadi. Pashsha juda serpusht 
26-§. Ikki qanotlilar turkumi 
1
5
4
2
3
52-rasm. Uy pashshasining rivojlanishi:
1 – urg‘ochisi; 2 – tuxumlar; 3 – qurt; 4 – g‘umbak; 5 – yosh pashsha
?!

---

92
bo‘ladi; har 2–4 kunda 100–150 tadan tuxum qo‘yadi. Bir mavsum-
da pashshaning 8–10 avlodi rivojlanadi. Bitta urg‘ochi pash 
shaning 
avlodi bir mavsumda 5
000
000
000 ga yetishi mumkin. Pash 
shalar 
ichburug‘, qorin tifi, vabo, sil, bo‘g‘ma kabi kasal lik lar ning mikrob-
larini hamda gijjalar 
ning tuxumlarini tarqa 
tadi. Ular axlatxona va 
boshqa iflos joylardan mikroblarni oyog‘i va tanasida ilakishtirib olib, 
oziq-ovqat mahsulotlariga yuqtiradi.
Pashsha tez ko‘payib ketmasligi uchun uy-joylar atrofini doimo 
toza saqlash va har xil chiqindilarni o‘z vaqtida yo‘qotib turish 
zarur. Xonadonlarda ular yelimli qog‘ozlar va har xil zaharli mod-
dalar sepib yo‘qotiladi.
Ikki qanotlilarning xilma-xilligi.
Ikki qanotlilardan bir qancha 
turlari odam va hayvonlarda parazitlik qiladi. Chivinlarning urg‘ochisi 
odam va hayvonlar qonini so‘radi. Erkak chivinlar o‘simlik shirasi 
bilan oziqlanadi. Chivinlarning qurtlari hovuz va ko‘lmak suvlarda 
rivojlanadi. Chivinlar qon so‘rib, odam va hayvonlarni bezovta qilish 
bilan birga bezgak kasalligini tarqatadi. Bahor va yoz mavsumida 
chivinlarning bir necha avlodi rivojlanadi. Turarjoylarning yerto‘lala-
rida ular qishda ham rivojlanishi mumkin.
Iskabtoparlar – chivinlarga o‘xshash mayda hasharotlar. Ular 
cho‘llardagi kemiruvchilar inida ko‘p uchraydi. Hayvonlar va odam 
qonini so‘radi. Odamga teri leyshmaniozi (yomon yara) kasalligi 
qo‘zg‘atuvchisini tarqatadi. Bu kasallik janubiy viloyatlarda uchraydi.
So‘na va bo‘kalarning tashqi ko‘rinishi pashshalarga o‘xshash (53-
rasm). So‘nalar hayvonlar terisini jag‘lari yordamida teshib, qonini 
so‘radi. Ular cho‘l mintaqalarida juda ko‘p uchraydi; issiq yoz 
7.3. Hasharotlar sinfi