O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

- masala
. Bir necha omillar ta‟sirida xromatografik cho„qqining 
kengayish standart chetlanishlari mos ravishda 0,0041; 0,0011; 0,0091
va 0,0470 qiymatlarga teng. Quyidagi qiymatlarni toping; a) cho„qqi 
enining 
standart 
chetlanishi, 
b) 
15 
santimetrli 
kolonkaning 
samaradorligini (N). 
tenglamaga asosan umumiy standart 
chetlanish qiymatini topamiz.
⁄
tenglama orqali N qiymatini hisoblaymiz. N = 1,62 mkm. 
17-
 masala
. Bir necha omillar ta‟sirida xromatografik cho„qqining 
kengayish standart chetlanishlari mos ravishda 0,015; 0,009; 0,025 va 
0,030 qiymatlarga teng. Quyidagi qiymatlarni toping: a) cho„qqi 
enining 
standart 
chetlanishi; 
b) 
20 
santimetrli 
kolonkaning 
samaradorligini (N ); v) tutilish koeffitsiyenti 0,25 va oqimning chiziqli 
tezligi – 5 sm/sekund holat uchun cho„qqining tutilish vaqtini.
Oldingi masaladagi kabi chetlanish qiymatini aniqlaymiz: 
⁄
⁄
Kolonka uzunligi va oqim tezligining chiziqli tezligini bilgan holda 
(
) 
qiymatini aniqlaymiz.
⁄
⁄
⁄
qiymatidan foydalanib tutilish vaqtining qiymatini aniqlaymiz. 
⁄
⁄

---

28 
Mustaqil yechish uchun masalalar 
 
1-
masala
. Harakatsiz fazaning massasi 4.267 g bo„lgan 
xromatogra-fik kolonkada etan, etilen va atsetilen xromatogrammalari 
olindi. Gaz oqimining tezligi 30 ml/minutni tashkil etdi, diagramma 
lentasining tezligi 240 mm/soat. Kolonka harorati 100 °C, atrof-muhit 
harorati 25 °C (suvning parsial bosimi ushbu haroratda 24,5 
mm.sim.ust. teng), atmosfera bosimi 758 mm.sim.ust. Tutilmaydigan 
komponent, etan, etilen va atsetilen xromatografik cho„qqilarigacha 
bo„lgan masofa mos ravishda 1,2; 15,4; 13,9 va 17,2 mmga teng. 
Etanning tutilish hajmini aniqlang. 
Javob
: 0,503 ml/g. 
2-
masala
. Harakatsiz fazaning massasi 3,812 g bo„lgan 
xromatogra-fik kolonkada propan, butan va buten xromatogrammalari 
olindi. Gaz oqimining tezligi 60 ml/minutni tashkil etdi, diagramma 
lentasining tezligi 60 mm/soat. Kolonka harorati 120 °С, atrof-muhit 
harorati 24 °С (suvning parsial bosimi ushbu haroratda 23,1 
mm.sim.ust. teng), atmosfera bosimi 742 mm.sim.ust. Tutilmaydigan 
komponent, propan, n-butan va butenning cho„qqilarigacha bo„lgan 
masofa mos ravishda 1,2; 10,4; 14,9 va 17,2 mmga teng. Butenning 
nisbiy tutilish hajmini toping. 
Javob
: 5,72 ml/g. 
3-
masala
. Harakatli faza oqim tezligining 30 ml/min qiymatida 
benzolning tuzatilgan ushlanish vaqti 14,9 sekundni tashkil etadi. 
Diagramma lentasining tezligi 3 sm/minut bo„lganda, yutilmaydigan 
komponentning va toluolning tutilish vaqtlari mos ravishda 3 va 13 mm. 
Gaz-oqiming tezligi 60 ml/minut. Ushbu sharoitlarda qaysi modda 
ko„proq tutilishini aniqlang. 
 
Javob
: toluol.
 
4-
masala
. Harakatli faza oqim tezligining 40 ml/min qiymatida 
metilpiridinning tuzatilgan ushlanish vaqti 18,8 sekundni tashkil etadi. 
Diagramma lentasining tezligi 3 sm/minut bo„lganda, yutilmaydigan 

---

29 
komponentning va teofenning tutilish vaqtlari mos ravishda 3 va 13 mm. 
Gaz-oqiming tezligi 60 ml/minut. Ushbu sharoitlarda qaysi modda 
ko„proq tutilishini aniqlang. 
. 
Javob
: teofen 
5-
masala
. Yutilmaydigan harakatli faza geliy oqim tezligi 30 
sm
3
/min. Uning tutilish vaqti 25 s. Noma‟lum modda (X) ning tutilish 
vaqti – 5 min. Noma‟lum modda (X) ning tutilish hajmi va tuzatilgan 
tutilish hajmini aniqlang.