Toshkent moliya instituti r. H. Ayupov, G. R. Boltaboeva raqamli iqtisodiyot asoslari

view-key
(
ko’rish uchun kalit
) ga ega bo’lgan oluvchigagina tegishli 
bo’ladi. 
Monero
da shifrlanmagan operatsiyalar ma’n etiladi, shaffof emaslik 
to’liq ta’minlanadi va amallarni kuzatuv imkoniyati yo’q. Loyihaning eng oxirgi 
yangilanishiga esa trazaktsiyaning summasini ham yashirishga chora topishdi. 
Monero
ga o’xshash valyuta tizimlari dunyo bo’ylab tarqalib ketsa nima bo’ladi? 
Hozirda uning kapitalizatsiyasi 150 million dollardan oshib ketdi, Microsoft 
kompaniyasi esa uni 
Baas
(
Blokcheyn-as-a-service
) tizimiga qo’shib qo’ydi. Lekin 
bitkoinga o’xshab, 
Monero
foydalanuvchiga to’liq anonimlilikni u tizim ichida 

---

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 
qolgandagina ta’minlaydi. 
Monero
ni boshqa shaffof to’lov tizimlari bilan 
ma’lumotlar almashinish uchun ishlatilganida uning konfidentsialligi ushbu to’lov 
tizimi konfidentsialligi darajasiga qaytadi. Demak, agarda siz to’liq anonimlilikni 
ta’minlamoqchi bo’lsangiz, 
Monero
dan chiqmaganingiz ma’qul. Yuqorida 
keltirilgan ma’lumotlardan tushunish mumkinki, qandaydir diler noqonuniy 
topilgan pullarni biror bir kriptovalyuta tizimiga joylashtirishdan avval yaxshilab 
o’ylab olishi lozim. Pullarni kriptovalyuta tizimiga joylashtirgandan so’ng, u 
bemalol uhlay olmaydi, chunki agar u tizimdan ozgina mablag’ni ham bankka 
chiqarsa, o’sha zahoti yer sharining qandaydir qismida joylashgan serverda buning 
izi qoladi uning siri oshkor bo’lib qolish ehtimoli ancha ortadi. 
Mashstablashuvchanlik tizimning o’lchamlar o’zgarishiga moslashuvchanlik 
qobiliyatidir. Masalan, tizim katta talab bo’lgan hollarda o’z funktsiyalarini va ish 
qobiliyatini ushbu sharoitlarga moslashtira olishi kerak. Ba’zi bir blokcheynlar 
uchun konkret masalalarni hal qilish uchun kerakli bo’lgan texnik, iqtisodiy va 
energetik resurslarning eksponentsiyal ko’payishi muammo bo’lib qoladi. Masalan, 
beAchain
blokcheyni uning consensus/tekshiruv ga asoslangan spetsifik protokoli 
tufayli 100% masshtablashtiriladigan hisoblanadi. Bitkoin blokcheyni haqida 
gapirganda esa uning rad etishlarga juda ham chidamliligini, ishonchliligini hamda 
jahonda keng miqyosda tarqalganini hisobga olishimiz kerak. Agarda bitkoin 
blokcheyning imkoniyatlarini oshirmoqchi bo’lsak, u xolda buning uchun quyidagi 
yechimlarni taklif qilish mumkin: 

Al’tkoinlar (
al’ternativ kriptovalyutalar - 
http://altcoins.com
)ga
 o’tish 

Tranzaktsiyalarning bloklari o’lchamini kattalashtirish 

Kollateral yoki “
yonlama zanjirlar
”ni ishlatish 

Lightning Network tizimidan foydalanish 

Blokcheyn ma’lumotlar bazasi yoki “
mijozlar ma’lumot bazalari
” ni 
tashkil qilish. 
Hozirgi davrda jahonda mingdan ortiq turli xil kriptovalyutalar (
yoki virtual 
valyutalar
) mavjud bo’lib, ularning har biri o’z blokcheyniga tayanadi va 
qandaydir funktsiyani bajaradi yoki xizmatlar ko’rsatadi. Quyida bir necha 

---

Toshkent Moliya instituti 
R.H. Ayupov va G.R. Boltaboeva 
kriptovalyutalarning holati tavsif etilgan (
CoinMarketCap
):