O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Ishlab chiqarish jarayoni – 
bu kishilarni o‗zlarining iste‘moli uchun 
zarur bo‗lgan moddiy va ma‘naviy ne‘matlarni yaratishga qaratilgan 
maqsadga muvofiq faoliyatidir.
Ishlab chiqarishning 
tarkibiy tuzilishi
muhim ahamiyat kasb yetib, u 
turli sohalar, bo‗linmalar, yaratilayotgan mahsulotlar va ko‗rsatilayotgan 
xizmatlar turlarini ifodalaydi. Eng avvalo, ishlab chiqarishni 
moddiy 
ishlab chiqarish va nomoddiy ishlab chiqarish sohalariga 
ajratish 
lozim.
 
O‗z navbatida moddiy ishlab chiqarish sohasi 
moddiy 
ne‘matlarni
ishlab chiqarish 
(masalan, avtomobil, oziq-ovqat 

---

28 
mahsulotlari, kiyim-kechaklar va h.k.) va 
moddiy xizmatlar ko‗rsatish
(transport, aloqa, savdo, maishiy xizmat va boshqalar)dan iborat bo‗ladi. 
Nomoddiy ishlab chiqarish sohasi ham 
nomoddiy ne‘matlarni 
ishlab chiqarish
(masalan, musiqa asarlari, badiiy va ilmiy asarlar, 
ixtiro va kashfiyotlar) va 
nomoddiy xizmatlar ko‗rsatish
(huquqiy 
maslahatlar berish, o‗qitish, malaka oshirish va boshqalar)ga ajraladi. Bu 
sohalar bir-biri bilan chambarchas bog‗langan holda rivojlanadi va bir-
biriga ta‘sir ko‗rsatadi. 
Ijtimoiy ishlab chiqarish, ya‘ni turli omillarning harakati natijasida 
juda ko‗p turdagi tovarlar va xizmatlar massasidan iborat bo‗lgan Yalpi 
ijtimoiy mahsulot vujudga keladi. Shu yaratilgan jami tovarlar va 
xizmatlar, ya‘ni milliy mahsulotning yil davomidagi yig‗indisi mamlakat 
bo‗yicha ishlab chiqarishning umumiy natijasi bo‗lib hisoblanadi.
Yaratilgan mahsulot qiymat jihatdan ham uch qismdan iborat bo‗ladi, 
ya‘ni: 
1) ishlab chiqarish jarayonida iste‘mol qilingan 
ishlab chiqarish