1.1-rasm. Transportlanuvchi materiallarning tasnifi.
Donasining soni hisoblanadigan yakka yuklar, shuningdek, juft
yuklar va ayrim predmetlardan tuzilib, ma’lum shakllardan tashkil
topgan yuklar donali yuklar deyiladi. Bu yuklar gabarit o’lchamlari,
shakli, bir xil donadorligi, joylashtirilishi va boshqa xossalari bilan
xarakterlanadi.
Har xil massali donador va changsimon yuklar sochiluvchan yuklar
deyiladi. Sochiluvchan yuklar yirikligi, hajmiy va solishtirma og’irligi,
namligi, tabiiy og’ish burchagi, yedirilish qobiliyati va boshqa xossalari
bilan xarakterlanadi.
Ayrim sochiluvchan yuklar zarrachalarining chiziqli o’lchamlari
bo’yicha quyidagicha guruhlarga bo’linadi:
1) changsimon (zarracha o’lchamlari 0,5 mm dan kichik);
2) donador (zarra o’lchamlari 0,5...10 mm gacha);
3) mayda bo’lakli (zarra o’lchamlari 10...60 mm),
4) o’rta bo’lakli (zarra o’lchamlari 60...120 mm);
5) yirik bo’lakli (zarra o’lchamlari 160 mm dan yuqori).
Transportlanuvchi materiallar
Tu
p
ro
q
,
so
ch
ilu
v
ch
i
v
a
d
o
n
ad
o
r
m
ateria
ll
ar
(q
u
m
,
k
era
m
zit
,
sh
eb
en
,
sh
ag
’a
l)
S
u
y
u
q
v
a
o
q
u
v
ch
an
m
ateria
ll
ar
(n
eft
m
ax
su
lo
tl
ari,
b
it
u
m
,
g
u
d
ro
n
,
b
eto
n
ы
o
rish
m
asi)
Tem
ir
b
eto
n
k
o
n
str
u
k
tsi
y
alari
(p
an
ell
ar,
fe
rm
alar,
b
alk
alar,
b
lo
k
lar
v
a
k
o
lo
n
n
alar)
Ma
y
d
ad
o
n
ali
v
a t
ara
li
y
u
k
la
r (k
ro
v
el
m
ateria
ll
ar,
g
’ish
t)
M
ash
in
a
v
a
ji
x
o
zlar (k
o
ty
o
ll
ar,
ek
sk
av
ato
rlar,
k
ra
n
lar)
Ku
k
u
n
sim
o
n
m
ateria
ll
ar
(
se
m
en
t,
g
ip
s)
Uz
u
n
щ
lch
am
li
y
u
k
lar
(tru
ba
lar,
yo
g’o
ch
lar,m
etallo
pro
ka
t)
11
Tarkibidagi zarrachalarning yirikligiga ko’ra yuklar - materiallar
oddiy va saralangan bo’ladi. Agar eng katta va eng kichik bo’laklar
o’lchamlarining nisbati 2,5 dan oshsa yoki teng bo’lsa, bunday yuklar
oddiy, agar 2,5 dan kichik yoki teng bo’lsa, saralangan hisoblanadi.
Saralangan yuklarning o’rtacha bo’lagining o’lchami
ɑ
bilan belgilanadi.
Materialning zichligi, odatda kg/m
3
yoki t/m
3
larda o’lchanadi.
Gorizontal yuzaga to’kilgan material konussimon shakl hosil kiladi. Bu
konus yasovchisining gorizontal tekislikka og’ish burchagi tinch
holatdagi materiallarning tabiiy og’ish burchagi φ hisoblanadi. Agar
material harakatlanayotgan sirtga joylashtirilsa, u holda silkinish va
tebranishlar natijasida bu burchak kichrayadi, ya’ni material yoyiladi.
Bunday burchak harakatlanayotgan materialning tabiiy og’ish burchagi
φ deyiladi. Materialning sirtga ishqalanish koeffisienti bunkerlar, novlar,
konveyerlar devorlarining og’ish burchagiga qarab olinadi. Yuk tashish
mashinalari va qurilmalarini tanlashda hisobga olinadigan materiallar
xossalarining xarakteristikasi 1.1-jadvalda keltirilgan.
Tashiladigan materiallarning xarakteristikasi
1.1-jadval
Material
Materialning
zichligi, kg/m
3
Tabiiy qiyalik
burchagi, grad
Materiallarning
po’latga
ishqalanish
koeffisienti
Tinch
holatda
Harakat
da
Tinch
holatda
Harak
atda
Mayda kuruq antrotsit
800…950
45
27
0,84
0,29
Shlak
600…1000
50
35
1,2
0,36
Bug’doy
700…830
35
25
0,58
0,56
Temir rudasi
2100…3500
50
30
1,2
0,57
Tuproq (grunt)
400…500
50
35
1,0
0,58
Koks
1200…1700
45
30
1,0
0,58
Sement
1000…1300
43
38
-
0,58
Toshko’mir
50
35
1,0
0,58
Qum
1400…1500
45
30
0,80
0,5
Loy (tuproqli)
1200…1500
50
40
0,75
-
12
Chaqiq tosh
1800…2000
45
35
0,63
-
Shag’al
1500…1900
45
30
1,0
0,58
Oxaktosh
1800…2400
50
35
-
-
Keramik g’isht
1600…1900
45
30
-
-
Dostları ilə paylaş: |