Buxgalteriya va kasbiy faoliyat asoslari

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

6 
 
 
 
1-MODUL: “BUXGALTERIYA VA KASBIY 
FAOLIYAT ASOSLARI” 
1-MAVZU. BUXGALTER KASBINING TADRIJIY RIVOJLANISHI 
Mavzu bo’yicha kalit so’zlar: hisob, hisobchilik, 
buxgalteriya hisobi, 
og’zaki hisob, kitob shaklidagi hisob, ikki yoqlama buxgalteriya, kirim, chiqim, 
boshlang’ich qoldiq, keyingi qoldiq, , qarz muomilasi, kotib, buxgalter.
1. HISOBCHILIKNING PAYDO BO’LISHI VA RIRIVOJLANISHI 
TARIXI HAQIDA
Insoniyat yer yuzida yashay boshlagan paytlardan tortib hozirgi 
kunimizgacha tabiatni anglashga, yaratilishdan, umuman, hayotdan maqsad ne 
ekanini tushunishga harakat qilib keladi. 
XX asrning 30 yillarida kosmosni tadbiq qilish bilan shug’ullanuvchi 
astrofizik olimlar A. Fridman, E. Xabbl, G. Gamova, A. Penzias, R. Vilson, Alan 
Gut, D. Meter, D. Smut va boshqalar
2
osmon materiyasi dastlab ulkan gaz yoki 
bulutlar shaklida mavjud bo’lganligini va bundan 20 milliard (keyingi kiritilgan 
aniqliklarga ko’ra 13,7 milliard) yillar avval “Ulkan Portlash” natijasida olamda 
galaktikalar shakllanganligini, tarixchi olimlar esa, odamzod tabiatning ajralmas 
bir bo’lagi sifatida yer tarixining miotsen bosqichida hayvonot olamidan ajralib 
chiqqanligini taxmin qilishadi. SHuningdek, odamni paydo bo’lishi haqida 
olimlarning turli qarashlari ham mavjud: masalan, Yunon olimi Arastu, Italiyalik 
olim Lyuchilo Vavi, SHved olimilari Karl Linney, Jems Manboddo, Larta, 
Rossiyalik CHarlz Darvin, Alekseev, Pershits va boshqalar
3
insonni hayvondan 
2
Игор КрилловКак возник и устроен наш мир. Соаременная физика опроисхождении Вселенной. Ж. 
RELGA№ 15 - (195) 20. 10. 2009, (наука и техника). Част 1., № 16 - (196) 10 11. . 2009, (наука и техника). 
Част 2. 
3
А. Асқаров Ўзбекистон тарихи. Т., Ўқитувчи, 1994 йил, 16-17 бетлар. 

---

7 
yoki odamsimon maymundan paydo bo’lganini bashorat qiladilar. Tibetliklarning 
tassavurida tog’ alvastisining maymun bilan jinsiy aloqa qilishi natijasida 
tibetliklar paydo bo’lgan emish
4
. Ovrupalik olimlardan SHpenger odamzodning 
eng qadimgi ajdodlarini biz bilmaymiz, odam hamma vaqt hozirgiday edi deydi. U 
bilan hamfikr Kleynshmid esa odam hamma vaqt ongli bo’lganini aytadi
5
. 
Rossiyalik tarixchi olimlar V. Alekseev, A. Pershitslar odamga ong olloh 
tomondan berilganini aytishgan
6
. Taxmin qilamizki, agar odamzotga ong Olloh 
tomonidan berilgan bo’lsa, nima uchun uning birinchi vakili bo’lgan maymunga 
Olloh tomondan ong berilmagan?
Mashhur fizik, Nobel Mukofoti sovrindori Albert Eynshteyn «Ilm dinsiz 
oqsoqdir. Din ilmsiz ko’rdir» deb aytgan edi. SHunga ko’ra diniy manbahlarni 
o’rganishda olamni, odamni va hisobchilikni paydo bo’lishi va rivojlanishi haqida 
asosli kalimalar keltirilganni shohidi bo’ldik. Masalan: Islom dinining va insoniyat 
olamining sehirli kitobi bo’lgan Quronda olamning asli qanday bo’lgani va uni 
qanday yaratilgani haqida ishonarli va ilmiy asoslangan oyatlar mavjud
7
. 
Quronning 21 sura 30 oyatidagi “...Bas biz ularni