59
4.2.-chizma
Bonkrotlikni keltirib chiqaruvchi
58F58
58
N.Xasanov “”Bozor iqtisodiyotiga o’tish sharoitida bankrotlik va sanatsiyaning
nazariy asoslari” Dissertatsiya avtoreferati, T,; O’zbekiston Respublikasi
Бонкротликни
келтириб
чиқарувчи
сабаблар
Иқтисодий
омиллар
Ташкилий
омиллар
Ижтимоий
-
сиёсий
омиллар
Корхоналар
ўртасидаги
рақобат
Айланма
маблағларнинг
етишмовчилиги
Тўлов
маблағларининг
етишмаслиги
Асосий
ва
номоддий
активларнинг
эскирганлиги
Бож
таъриф
сиёсатининг
оқилона
ташкил
этилмаслиги
Корхонада
ишловчи
ходимлар
ва
мутахассисларнинг
малакасини
пастлиги
Замонавий
техника
ва
технологиянинг
қўллаш
даражасини
пастлиги
Меҳнатни
ташкил
этишнинг
талаб
даражасида
эмаслиги
Мамлакатдаги
сиёсий
вазият
Аҳолининг
иқтисодий
онги
даражаси
Аҳолининг
психологик
ҳолати
60
Iqtisodiy nochorlikka olib keluvchi sabablar sifatida i.f.n. dotsent Najmiddinov S. va
Xasanov N. Lar tomonidan quyidagi 12 ta sabab ko’rsatiladi.
59F
59
1.O’z oborot mablag’lari
etishmovchiligi;
2.Mahsulotlarni haqiqiy narxini belgilash mexanizmining yo’qligi;
3.Shartnoma intizomining shakllanmaganligi;
4.Korxonada yuridik xizmatning past darajada yo’lga qo’yilganligi;
5.Ijtimoiy, madaniy va ma’ishiy ob’ektlarni saqlashga xarajatlarning ko’pligi;
6.Debitor va kreditor qarzdorlikni o’sib ketishi;
7.Asosiy ishlab chiqarish zarari hisobiga tugallanmagan kapital qo’yilmalarga yo’l
qo’yilishi;
8.Nolikvid tovar,moddiy boyliklarning saqlanib qolishi;
9.Noishlab
chiqarish xarajatlari;
10.Oborot mablag’lari o’z aktsiyalarini sotib olishga ishlatilishi;
11.Soliqqa tortish va hisoblashdagi korxona rahbarlari va iqtisodiy xizmat
xodimlarining yo’l qo’yadigan
kamchilik va xatolari;
12.Korxonalarning tijorat faoliyati haqidagi axborotlarining boshqalarga ma’lum
bo’lishi.
Bizning fikrimizcha, korxonalar, firma va kompaniyalar iqtisodiy nochorligiga ta’sir
etuvchi omillarni bu tartibda katorlaydigan bo’lsak nihoyatda ko’p. Ularni, muallif N.
Xasanov tomonidan keltirib o’tgan tartibda berib o’tish esa iqtisodiy jihatdan o’rinli
deyish
mumkin.
To’g’ri, ularda asosiy sabablar ko’rsatilgan. Lekin uni quyidagi tartibda berib o’tish
yanada to’g’riroq bo’lar edi.
1.
Iqtisodiy nochorlikni firma va kompaniya xarajatlari bilan bog’liq bo’lgan
omillari;
2.
Iqtisodiy nochorlikni asosiy vositalar bilan bog’liq bo’lgan omillari;
3.
Iqtisodiy nochorlikni aylanma mablag’lar bilan bog’liq bo’lgan omillari;
4.
Iqtisodiy nochorlikni nomoddiy aktivlar bilan bog’liq bo’lgan omillari;
5.
Iqtisodiy nochorlikni o’z va qarz mablag’lari bilan bog’liq bo’lgan omillari;
6.
Iqtisodiy nochorlikni mehnat resurslari bilan bog’liq bo’lgan omillari;
7.
Iqtisodiy nochorlikni ijtimoiy-siyosiy omillari.
8.
Iqtisodiy nochorlikka olib keluvchi boshqa sabablar (tashkiliy
sabablar, inflyatsiya,
soliqlanish va h.k.)
59
N.Xasanov,S.Najmiddinov “Korxona moliyaviy xolatini baholash; muammolar va ularni xal qilish” T.;”Iqtisodiyo va xukuk dunyosi”
1999 y.43-bet