Termiz davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti biologiya kafedrasi

15– Laboratoriya ishi: Oziqa muhitlar tayyorlash. Elektiv oziqa muhitlari tarkibi 
bilan tanishish va unga mikroorganizmlarni ekish. (2s) 
Mashg’ulotning maqsadi
: Mikroorganimlarni turli-tuman boyitilgan kulturalarini olish 
usullari bilan tanishish.
Mazkur laboratoriya ishi
turli jarayonlarda ishtirok etuvchi
mikroorganizmlarni 
boyitilgan 
kulturasini 
olishni 
o’rganishga bag’ishlangan.
Laboratoriya ishini bajrishdan maqsad turli ozuqa muhitlariga namunalarni ekib, 
mikroorganizmlarning ma’lum jarayonda ishtirok etuvchi kulturalarini olish haqida 
axborotga ega bo’lish.
Kerakli jihozlar va reaktivlar: 
MBR-1 mikroskop, okulyar, ob’ektiv, immersion moy, 
buyum va qoplagich oyna, bakteriologik halqa, mikrobiologik ob’ekt, steril ozuqa 
muhitlar, pichan basillasi elektiv ozuqa muhit, dezinfiktsiyalovchi modda, termostat. 
Laboratoriya ishini bajarishda rioya qilinadigan texnika xavfsizlik 
qoidalari:
Laboratoriya mashg’ulotlarini bajaruvchi hamma talabalar texnika xavfsizligi 
bo’yicha yo’riqnoma talablari bilan tanishtirilgan bo’lishlari lozim. Mazkur ishni 
bajarishda talabalar turli ozuqa muhitlari, ularning tarkibi, turli jarayonlarda ishtirok 
etuvchi mikroorganizmlar uchun turli ozuqa muhitlari talab qilinishi haqida 
 
ma’lumotlarga 
ega bo’lishlari kerak. Shuningdek talaba o’qituvchi yoki laborantning 
ruxsatisiz turli moddalarni, asbob-uskunalarni o’zboshimchalik bilan ishlatishi mumkin 
emas.
Ishning bajarilishi:
Mikroorganizmlarning boyitilgan kulturasini olish uchun tuproq 
yoki substrat quyidagi oziqli muhitlarga eqiladi: pepton bo`loni - organik azotni (oqsilni) 
ammiakgacha parchalaydigan mikroorganizmlar (ammonifikatorlar) uchun. Muhit 
tarkibi: 1l vodoprovod suvi, pepton – 10 g.NaCl – 5 g Na
2
HCO
3 
- 0,1 g,
Vinogradskiy muhiti - nitrifikatorlar uchun, ular ammiakni azot oksidi va keyinchalik 
azot kislotagacha oksidlaydi, u mineral tuzlardan tayyorlanadi: (1 l distillangan suvda, g: 
(NN
4
)
2
S0
4 
– 2 : K
2
HPO
4 
– 1 : Mg S0
4 
x 7H
2
0 - 0,5 : NaCl - 2: FeS0
4 
- 0,4 : CaC0
3 
- 10),
Giltay muhiti – denitrifikatorlar uchun, (1 l distillangan suvda, g : natriy nitrati - 2,5; 
KNO
3
– 2; pepton – 1; KH
2
PO
4 
– 2; MgSO
4
x 7H
2
O - 2; CaCl
2
x 6H
2
O - 0,2; FeCl
3 
- izi. 
Muhitga 1-2 ml 1% li spirtli ko’k rangli bromtimol indikatori yashil rang bo’lguncha 
qo’shiladi,
Eshbi muhiti - erkin yashovchi azotfiksatorlar uchun - atmosferadagi erkin molekulyar 
azotni o’zlashtiradi (1 l distillangan suvda, g: manit - 20; K
2
HPO
4
– 0,2; MgSO
4
x 7H
2
O - 
0,2; NaCl - 0,2; K
2
SO
4
– 0,1; CaCO
3
–5,0). Bu muhit “azotsiz” degan nom bilan aytiladi, 
chunki unga azotli moddalar qo’shilmaydi,

---

32 
Rushman muhiti - moy kistlotali bakteriyalar uchun, ular qandlarni moy kislotagacha 
parchalaydi: C
6
H
12
O
6 
→
CH
3
CH
2
CH
2
COOH. Mayda qilib kartoshkani probirkalarga 
to’g’rab, unga 0,05 g bo’r solinib, uni vodoprovod suvi bilan to’ldiriladi,
Kletchatkani aerob parchalovchilar uchun Getchinson va
 
Kleyton muhiti tayyorlanadi (1 l 
distillangan suvda, g: K
2
HPO
4 
– 1; CaCl
2
x 6H
2
O -0,1; MgSO
4
x 7H
2
O - 0,3; NaCl - 0,1; 
FeCl
3
x 6H
2
O - 0,01; NaNO
3 
- 2,5.

quruq probirkalarga oldindan filtr qog’oz parchalari 

solinadi (1 x 7sm), ular olingan mikroorganizmlar guruhlari uchun uglerod (kletchatka) 
manbai hisoblanadi, va mineral eritmadan filtr qog’ozining yarmigacha quyiladi).Har xil 
elektiv oziqa muhitli probirkalarga shpatel yordamida 0,5 - 0,7 g dan tuproq solinadi. 
Probirkalarni qog’oz yordamida birlashtirib, bu qog’ozda ekish kuni va ekuvchining 
familiyasi yoziladi. Inkubatsiya termostatda t 
=
25-28
0
S da 7-21 sutka olib boriladi.