Sanoat korxonalarining barchasida bugungi kunda texnologik jarayonlarning

Qarshilikning o‘lchovlari
standartga ko‘ra
R
= 10
n
Om ga teng qiymatida 
yasaladi, bunda
n = -
5 dan +10 gacha bo‘lgan butun son. Atrofdagi havo 
temperaturai 20 °C bo‘lganda, g‘altak qarshiligining haqiqiy qiymati uning 
nominal qiymatidan eng ko‘p yo‘l qo‘yiladigan o‘zgarishga qarab o‘lchash 
g‘altaklari 0,001; 0,002; 0,005; 0,01; 0,02; 0,05; 0,1 va 0,2 aniqlik sinfiga 
bo‘linadi.
Qarshilikli g‘altakning shartli belgisi va ekvivalent sxemasi 14-rasmda 
keltirilgan. O‘tish qarshiliklarining ta’sirini kamaytirish maqsadida qiymati 10
4
Om dan kichik bo‘lgan o‘lchovlar to‘rt qisqichli qilib yasaladi. Ikkita 1-1 qisqich 
g‘altakning tok zanjiriga ulash uchun (14-rasm, a) xizmat qiladi va tok qisqichlar 
deb ataladi, boshqa ikkitasi (2-2 qisqichlar) esa (14-rasm, b) g‘altakdagi kuchlanish 
pasayishini o‘lchash uchun xizmat qiladi va potensial qisqichlar deb ataladi.

---

44 
14-rasm. Qarshilikli g‘altakning ekvivalent sxemasi. 
Induktivlik va o‘zaro induktivlikning namunaviy hamda ishchi o‘lchovlari
xuddi qarshilik o‘lchovlari kabi ayrim g‘altaklar ko‘rinishida yoki magazinlar 
ko‘rinishida 
yasalishi 
mumkin. Ularga qo‘yiladigan asosiy talablar 
- 
induktivlikning vaqt о‘tishi bilan о‘zgarmasligi, aktiv qarshiligining kichik bo‘lishi 
hamda induktivlik qiymatining undan o‘tayotgan tok qiymatiga va atrof-muhit 
temperaturaiga bog‘liq emasligidir. Shuning uchun ham chulg‘am izolyatsion 
materialdan (odatda, chinnidan) yasalgan karkasga o‘raladi. Induktivlik va o‘zaro 
induktivlik o‘lchovlarining sifati g‘altakning aslligi Q ga ko‘p jihatdan bog‘liq 
bo‘ladi (Q=

L/R). 
Induktivlik o‘lchovlari 0,0001, 0,001, 0,01, 0,1 va 1,0 Gn ga teng bo‘lgan 
nominal qiymatlarda ishlab chiqariladi. 
O‘zaro induktivlikning namunaviy o‘lchovlari bitta umumiy karkasda 
joylashtirilgan ikkita chulg‘amdan iborat bo‘lib, ikkita juft qismaga ega. 
O‘zgaruvchan induktivlik va o‘zaro induktivlikning namunaviy hamda 
ishchi o‘lchovlari sifatida 
variometrlar
qo‘llaniladi. 
Variometrlar 
- har biri 
o‘zgarmas qiymatli induktivlikka ega va biri ikkinchisiga nisbatan qo‘zg‘aluvchan 
bo‘lgan ikkita g‘altak ko‘rinishidagi qurilmadir. O‘zgaruvchan induktivlik – 
g‘altaklarning to‘plami ko‘rinishida, shuningdek, induktivlik magazinlar 
ko‘rinishida yasalishi ham mumkin. 
Induktivlik va o‘zaro induktiv g‘altaklar chastotasi 10 kGs gacha bo‘lgan 
o‘zgaruvchan tok zanjirlarida ishlatish uchun mo‘ljallangan.