Dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin

Cədvəl 4,12
Azərbaycan Respublikasında doğulanda gözlənilən ömür uzunluğu (yaş sayı)23
İllər
Cəmi əhali
Kişilər
Qadınlar
1995
69,1
65,2
72,9
1996
70,2
66,3
73,8
1997
71,2
67,4
74,6
1998
71,6
67,9
75,0
1999
71,6
68,1
75,1
2000
71,8
68,6
75,1
2001
71,9
68,6
75,2
2002
72,2
69,4
75,0
2003
72,3
69,5
75,1
2004
72,4
69,6
75,2
2005
72,4
69,6
75,1
2006
72,4
69,6
75,1
2007
73,0
70,1
75,8
2008
73,4
70,8
76,1
2009
73,5
70,9
76,1
2010
73.6
70,9
76,2
2011
73.8
71,2
76,5
2012
73.9
71,3
76,6
Ölüm haqqında cədvəlin məlumatlarına əsasən daha bir göstərici -
ömrün qalan hissəsini yaşamaq, yaxud da bir yaşdan başqa yaşa keçmə 
əmsalı adlandırılan göstərici də hesablanır. Növbəti yaşadək ömrün qalan 
hissəsini yaşamaq göstəricisindən fərqli olaraq “ömrün qalan hissəsini 
yaşamaq əmsalı” iki qarışıq yaş qrupunda L sayda yaşayanların orta 
sayını müqayisə etməklə aşağıdakı düsturla hesablanır:
L,
Px =
J X + 1
23 Azərbaycanın statistik göstəriciləri 2007. Bakı, “Səda” nəşriyyatı s.86 və 2010, s.88, 2013, s.
88.
108
Ölüm əmsalı ölkə və ayrı-ayrı rayonlar üzrə həm bütün əhali, həm də 
şəhər və kənd əhalisi, habelə kişilər və qadınlar üzrə ayrılıqda hesablanır. 
Onların çox böyük təcrübi əhəmiyyəti vardır. Çünki o, əhalinin tərkibində 
onun təbii hərəkəti nəticəsində baş verən dəyişiklikləri dərindən və 
hərtərəfli təhlil etməyə imkan verir. Və ondan əhalinin perspektiv sayının, 
yaş tərkibinin hesablanmasında, sığortalanma ilə əlaqədar məsələlərin 
həyata keçirilməsində istifadə olunur.
Ölümün başvermə səbəbləri üzrə öyrənilməsinin də çox böyük əhə­
miyyəti vardır. Ölümün səbəbləri adətən aşağıdakı qruplara ayrılır: 1) Yo­
luxucu və parazitar; 2) yeni törəmələr; 3) endokrin sisteminin, qida 
qəbuletmənin, maddələr mübadiləsinin və immunitetin pozulması; 4) qan 
və qanyaradıcı orqanların xəstəlikləri; 5) əsəb sistemi və hissiyyat or­
qanlarının xəstəlikləri; 6) qan dövranı sisteminin xəstəlikləri; 7) tənəffüs 
və həzm orqanlarının xəstəlikləri; 8) hamiləliyin, doğuşun və doğuşdan 
sonrakı dövrün ağırlaşması (15-49 yaşında olan qadınlar); 9) dərinin və 
dərialtı toxumaların xəstəlikləri; 10) sümük-əzələ sistemi və birləşdirici 
toxumaların xəstəlikləri; 11) anadangəlmə anomaliya xəstəlikləri; 12) 
travma və zədələnmələr. Bu səbəblərdən ölənlər üzrə göstəricilər ölkə 
əhalisi üzrə ümumillikdə, əmək qabiliyyətli əhali, kişi və qadınlar üzrə 
ayrılıqda hesablanır. Statistikada intihar, qəsdən öldürülmə, həddindən 
çox spirtli içki qəbuletmə nəticəsində ölənlər də qeydiyyata alınır.