Psixologiyasi. Pedagogik psixologiya

5.3. Hozirgi zamon psixoanalitikasi bolalarni tarbiyalash va
rivojlanishi haqida
Bolalar psixikasini psixoanaliz va o‘yin texnikasi yordamida 
o‘rganish ularning emotsional sohasi haqidagi tasawurlarni kengay- 
tirdi. Bolalar psixoanalitiki Dj.Boulbi bolalarning emotsional rivoj­
lanishiga e’tibor qaratdi2. Uning boglanib qolish nazariyasi zamo- 
naviy biologik va psixologik ma’lumotlar hamda rivojlanishning 
an’anaviy psixoanalitik tasawurlarini birlashtirishga asoslangan.
Boulbining asosiy g‘oyasi shundan iboratki, ona bolaga na- 
faqat dastlabki organik ehtiyojlarini qondirish uchun emas, muhi- 
mi ona bolaga boglanib qolish hissini yaratadi. Dastlabki oylarda 
bolaning yiglashi, kulishlari onaning g‘amxo‘rligi, tashqi xavfsiz- 
ligi, himoyalanganligidan darak beradi. Emotsional himoyalan- 
gan bolaning soglom psixik tarqqiyot yo‘llari ochiq boladi. Ona 
bilan bola orasidagi dastlabki emotsional «boglanishning buzili-
1 
Развитие 
в 
психоанализе 
/
М .Кляйн, 
С.Айзеке, 
Дж.Райвери,
П .Х айм анн. — М.: 2001.
2 Боулби Дж. Детям — любовь и заботу / / Психология развития:
Х рестом атия.С П б., 2001. С. 127—140
100

---

shi» psixik kasalliklar va shaxsiy muammolarning vujudga kelish 
xavfini oshiradi (masalan, depressiv holatlar).
Boulbining g‘oyalari hayotga tatbiq etilib, 1950-yillardan ki­
chik bolalarni kasalxonalarda onasidan ajratmaslik haqida qaror 
qabul qilinib, amalda joriy etildi.
E.Fromning bola tarbiyasida ota va onaning roli haqidagi 
fikrlari ham e’tiborga loyiq. Onaning bolaga muhabbati shartsiz 
zarur: bola borligi uchun yaxshi ko‘riladi. Ona hayotga ishonishi 
va ortiqcha xavotirlanmasligi zarur, shundagina u bolaga xavfsiz- 
lik hissini uzatishi mumkin. Otaning muhabbati — shartli mu- 
habbatdir, uni majburiyatlarni bajarib, tartibga rioya qilib, kutil- 
malarga mos harakat qilib qozonish mumkin.
Bolalar psixoanalizi ta’lim va ijtimoiy sohalarda ishni tashkil 
etishda, ota-onalar bilan ishlashda katta ta’sir ko‘rsatadi. Uning 
asosida «xatar guruhi» bolalari uchun turli xil «ota-ona — bola» 
munosabatlarini tuzatish bo‘yicha dasturlar tuzildi. Zamonaviy 
psixoterapiyaning maqsadlari juda keng sohalarda qollanilmoq- 
da: nevrotik belgilarni yo‘qotishdan, xavotirlanishni kamaytirish, 
aqliy faoliyatni tashkil etish o‘zgarishlarigacha xulq-atvorni yax- 
shilashdan iborat.