O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi samarqand davlat universiteti baxtiyar Ergashev manbashunoslik va tarixshunoslik darslik
Yüklə 2,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
P. Tolstov, A. M. Beliniskiylarning qarashlariga tanqidiy yondashib, yakuniy xulosa bergan. Shu bilan birga, fikrlar xilma-xilligining sababi alloma asarlarining tarjimalari bilan bog‗liqligini misollar bilan ko‗rsatib bergan. Masalan, kitobda Abu Rayhon Beruniyning «Qadimgi xalqlardan qolgan yodgorliklar» asarining fors tilidagi manba - «Nomai donishvaron»dan olingan parchalarining A. A. Semyonov amalga oshirgan tarjimasi bilan arab tilidagi manbadan A. M. Sale amalga oshirgan rus tilidagi tarjimalarining kichik bir qismi qiyosiy tahlil qilingan. Muallifning xulosalariga ko‗ra, A. M. Salening tarjimasi aniq va to‗liq bo‗lib, fors tilidagi manba asosida amalga oshirilgan tarjimaning noaniq qismlari allomaning tarjimai holiga doir yanglish fikrlar yuzaga kelishiga sabab bo‗lgan. Natijaga ko‗ra, 995 yilda Beruniy siyosiy sabablar tufayli Kot shaxridan Rayga, 242 undan so‗ng Jurjonga ketgan (avvalgi fikrlarga ko‗ra, Jurjondan Rayga ketgan edi). P. G. Bulgakovning biz fikr yuritayotgan kitobida bu haqda batafsil ma‘lumotlar berilgan. Kitobning to‗rtinchi bo‗limi alloma «hayotining noma‘lum sahifalari», ya‘ni 995-998 yillariga bag‗ishlangan. P. G. Bulgakovning «Geodeziya» asari ustida olib borgan uzoq yillik ilmiy izlanishlari bu borada katta yordam bergan. Tadqiqot natijalariga ko‗ra, 995 yildan boshlangan Beruniyning o‗z vatanidan ketishi 1010 yilda emas, 1004 yilning oxirida nihoyasiga yetgan. Mazkur emigratsiya davri ham muallif tomonidan quyidagi ikki bosqichga bo‗lingan: 1) 995—997 yillar-Ray davri; 2) 998 yilning oxiri-999 yilning boshlaridan 1003 yilning oxiri-1004 yilning boshlarigacha - Jurjon davri. 997—998 yillarda esa Beruniy Kot shahrida yashagan (59-bet). Ayni shu yillarda u mashhur matematik Abul Vafo Buzjoniy va yana bir qomusiy olim Abu Ali ibn Sino bilan yozishmalar olib borgan. Beruniyning Jurjondan Xorazmga qaytishi sanasi xususida o‗sha paytga qadar tadqiqotchilarda turlicha fikrlar mavjud edi. P. G. Bulgakov bu boradagi E. Zaxau, R. Rayt, D. Bualo, K. Brokelman, M. Krauze, S. P. Tolstov, B. A. Rozenfeld kabi olimlarning xulosalarini tarixshunoslik nuqtai nazaridan o‗rganib, «Qonuni Mas‘udiy» asaridan olingan ayrim parchalarini tanqidiy tahlil qilib o‗zining yakuniy xulosasini bergan: Abu Rayhon Beruniyning Jurjondan Xorazmga, aniqrog‗i Urganch shahriga qaytishi 1003 Yüklə 2,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|