Агрономия факультети талабалари учун Узумчилик фанидан

Kurash choralari.
Toklarni shamol yaxshi yuradigan, oftob yaxshi, 
shpalyerlarga ko„tarib qo„yish lozim. Ularni o„z vaqtida xomtok qilib, ortiqcha 
novda va barglarini qirqib turish, ayniqsa kuzda zamburug„ qishlaydigan 
zararlangan (usti qo„ng„ir dog„ bilan qoplangan) novdalar va bahorda birinchi 
paydo bo„lgan zararlangan “bayroq nodalar” kesib olinishi va yo„qotilishi juda 
muhim, agar bu chora qo„llanilmasa, boshqa kurash usullarining samarasi juda 
pasayadi. Toklar orasidagi yerni ag„darib, begona o„tlardan tozalab turish, zararli 
hasharotlar va boshqa kasalliklar kurash choralarini qo„llash talab etiladi. 

---

67 
O„tkazilgan tajribalardan olingan ma‟lumotlarga ko„ra, tok mavsumda bir marta 
xomtok qilinganda Qora kishmish navi barglari, novdalari va uzum boshlarining 
oidium bilan zararlanishi xomtok qilinmagan nazarotga nisbatan 18-28% va 
antraknoz bilan zararlanishi 26-31% ga kamaygan, hosil deyarli 2 marta oshgan 
(gektariga 40 sentnyerdan 79
sentnyergacha); ikki marta xomtok qilinganda esa, 
har ikkala kasallik bilan zararlanish 50-56% ga kamaygan va hosildorlik 110 
sentnyerga etgan. Tok oralarini
kuzda va bahorda haydash ham bu kasalliklar 
rivojlanishini kamaytirgan va hosildorlikni deyarli 2 baravar ko„paytirgan. 
Kimyoviy himoya uchun oltingugurt preparatlari (to„yilgan kukuni, n. kuk., 
kolloid, sus. K., ohak-oltingugurt qaynatmasi va b.) yuqori samara bilan 
qo„llaniladi. O„zbekistonning quruk ob-havoli iqlimida kukun shaklidagi 
oltingugurt ishlatish yuqori samara beradi, yomg„irli ob-havoda esa suspenziya 
qo„llash tavsiya qilinadi. Oltingugurt pyereparatlari tokni havo harorati 25-30
o
C 
bo„lganida kasalliklardan yaxshi himoya qiladi, 18-20
o
C da deyarli samara 
bermaydi. Harorat 30 
o
C dan oshganda u o„simliklarga fitotoksik ta‟sir ko„rsatadi 
35
o
C va undan yuqori haroratda oltingugurtni ishlatish tavsiya qilinmaydi. 
Oltingugurt kukuni (15-30 kg/ga) yoki OOK (0,5-1°) bilan birinchi ishlov 
bahorda tok gullashidan oldin, birinchi xomtokdan so„ng darhol berilishi lozim, 
keyingi ishlovlar, ob-xavo sharoitlari va kasallik rivojlanishini hisobga olgan 
holda, har 10-15 yoki 20-30 kunda, hammasi bo„lib bip mavsumda 7-10 ta ishlov 
beriladi. Oltingugurt kukunini yo„ldan olingan mayda chang bilan 1:1 nisbatda 
qo„shib ishlatish ham yaxshi samara beradi. Tok sug„orilishi lozim bo„lsa ishlovni 
sug„orishdan so„ngra berish lozim. 
Oidiumga qarshi boshqa fungitsidlar oltingugurtdan kamroq qo„llaniladi, 
ulardan Bayleton 25% n.kuk. (0,15-0,3 kg/ga), Bampyer 25% em.k. (0,25 l/ga), 
Vektra 10% sus.k. (0,3 l/ga), Impakt 25 % sus.k. (0,1-0,15 l/ga), Saprol 20% em.k. 
(1,0-1,5 l/ga), Topaz 10% em.k. (0,2-0,25l/ga), Fulpas 10% em.k. (0,2-0,25 l/ga),
Topsin-M 70% n.kuk. (1,0 kg/ga), Folikur BT 22,5% em.k. (0,15 l/ga) va Torso 
22,5% em.k. (0,15 l/ga) tavsiya kilingan. Bu fungitsidlarni mavsumda 2-3 marta 
(gullashdan oldin, birinchi ishlovdan 20-30 va 40- 60 kun o„tgach) tavsiya qilinadi.