108 Huquq manbai davlat irodasini muayyan huquqiy-normativ hujjatlar,
qonun normalarida ifodalash, bayon qilish usuli va shaklidir. Huquqshunoslik
fanida huquq manbalarining quyidagi to‘rt shakli e’tirof qilingan:
Huquqiy odat — bu jamiyat a’zolari tomonidan uzoq vaqt qo‘llanilishi,
doimiy takrorlanishi natijasida jamiyat tomonidan qabul qilingan xulq-atvor
normasiga aylangan va keyinchalik davlat tomonidan tasdiqlangan qoidaga
aytiladi. Huquqiy odat qadimgi davrlarda asosiy huquq manbai hisoblangan.
Hozirgi paytda ham ayrim davlatlarda, masalan, Buyuk Britaniyada mavjud.
Yuridik pretsedent sudning umummajburiy ahamiyatga ega bo‘lgan
aniq bir ish bo‘yicha qaroridir. Yuridik pretsedentning o‘ziga xos jihati
shundaki, u qabul qilingach, o‘sha masala bo‘yicha umummajburiy qoidaga
aylanadi. Huquqiy pretsedent ayrim mamlakatlarda, masalan Buyuk
Britaniya, AQSH, Kanada va Avstraliyada huquq manbai hisoblanadi. Ular
anglo-sakson huquqiy tizimiga, huquq oilasiga kiradi. Lekin, O‘zbekiston
Respublikasining huquq tizimida qo‘llanilmaydi. Sababi, O‘bekiston roman-
german huquqiy tizimi (oilasi)ga mansub.
Normativ-huquqiy hujjat – huquqning asosiy manbaidir. Normativ-
huquqiy hujjat vakolatli davlat organining belgilangan tartibda qabul qilgan
yuridik huquqiy hujjati bo‘ lib, umummajburiy xulq-atvor qoidalarini o‘z
ichiga oladi.
Qonunchilik – vakolatli davlat organlarining qonun chiqarish faoli yati hamda har bir vakolatli davlat organining qat’iy belgilangan huqu qiy-normativ hujjatlarni chiqarish huquqiga egaligidir. Normativ-huquqiy hujjatning belgilari:
– huquqiy normalarni mustahkamlaydi, rasmiylashtiradi;
– belgilangan qoidalarning mazmunini bayon etadi;
– belgilangan normalarga umummajburiy tus beradi.
Normativ-huquqiy hujjatlarning quyidagi turlari mavjud:
1. Qonun, shu jumladan, asosiy qonun hisoblangan – Konstitutsiya. Ular,
umumxalq ovoz berish yo‘li bilan yoki parlament tomonidan qabul qili nadi;
2. Farmon – davlat boshlig‘ining normativ-huquqiy hujjati;
3. Hukumat qarorlari va farmoyishlari;
http:eduportal.uz
