To sh k ent te m ir y o ‘l m u h a n d is L a r iin s t it u t I 4 A. E. O d IL x o ‘jayev qurilish materiallari 5340200 «Bino va inshootlar qurilishi»

fraksiyalarining engyirigi: 1—70 mm; 2 -4 0 mm; 3-2 0 mm; 4 -1 0 mm.
Zich va mustahkam beton tayyorlashda sement xamirining miqdori 
katta ahamiyatga ega. Sement xamirining optimal miqdori mayda va yirik 
loMdirgichlaming miqdoriga va fraksiyalariga bogliq. Beton qorishmasi 
tarkibida qumning ko‘payishi sement xamirining sarfini oshiradi. Shuning 
uchun mayda va yirik to ‘ldirgichlar nisbatini shunday tanlash zarurki, 
bunda donalar orasidagi bo‘shliq minimal bo‘lsin. Sement xamiri miqdorini 
asossiz kamaytirish betonning zichligi va mustahkamligini pasaytiradi.
Sem ent, suv, m ayda to ‘ldirgichlardan iborat qorishm a yirik 
to‘ldirgichlaming oraliq bo‘shlig‘ini to‘ldiradi. Bu jarayon ideal bo‘lmay, 
yirik toMdirgich donalarining bir-biridan qochishiga olib keladi. Odatda, 
donalaming bir-biridan qochishi a - koeffitsiyenti bilan belgilangan bo‘lib, 
doimo 1 dan katta boMadi. Bikr beton qorishmalarida yirik toMdirgich 
donalari harakatchan qorishmalarga nisbatan kamroq bir-biridan qochadi 
va a - koeffitsiyenti mutanosib ravishda bikr betonlarda minimumga 
intiladi (6.3-rasm).
a 
b
6.3-rasm . Beton qorishm asi strukturasi: a) bikr; b) harakatchan.
80

---

Yirik to‘ldirgich donalarining a - koeffltsiyenti bikr qorishmalarda
1,05-1,15 va harakatchan qorishmalarda 1,2-1,5.
6.4. Betonning asosiy xossalari
6.^.1. Betonning mustahkam ligi
Betonning mustahlcamligi bog‘lovchi, to ‘ldiruvchilarning sifatiga 
va hosil bo‘lgan kompozitsion materialning zichligiga bog‘liq bo‘ladi. 
Umuman, beton qanchalik zich strukturaga ega bo ‘lsa, shunchalik 
mustahkam bo‘ladi.
40
-S 2= .?«
! I
10
a 
0
110 120 130 140 150 160170 180 190 200 Suv sarfi, kg/in1