Siqilishdagi mustahkamlik chegarasi
- tashqi om illar ta’sirida
m aterialda hosil bo ‘ladigan ichki siquvchi zo‘riqishlarga qarshilik
12
ko‘rsatish xususiyatidir. Siquvchi kuch yuk, kirishish, notekis qizdirish
va shu kabilar natijasida hosil bo‘ladi. Ko‘pchilik materiallar anizatrop
tuzilishda bo‘lgani uchun siqilishdagi mustahkamlik chegarasi qator
sinovlar natijalarining o ‘rtacha miqdori bilan belgilanadi. Materialning
m ustahkam ligi tayyqrlangan namunaning shakliga, o ‘lcham lariga,
qo‘yilgan kuchning li^gish tezligiga va kuch tushayotgan yuzaning
holatiga bog‘liq; ba’zi materiallaming (plastmassaiar, bitumli betonlar)
mustahkamligiga sinash vaqtidagi harorat ham ta’sir etadi. Balandligi
ko‘ndalang kesimning tomonlaridan kichik bo‘lgan prizma kubga nisbatan
siqilishga yaxshi qarshilik ko‘rsatadi. Silindr yoki prizma shakli-dagi
namunalaming mustahkamlik chegarasi kubnikidan 25 foiz kam bo‘ladi.
Chunki, namunaning balandligi qancha katta b o is a , siqilishda hosil
bo‘ladigan ko‘ndalang kengaytiruvchi kuch shuncha yuqori bo'ladi.
Qurilish materiallarining siqilishdagi mustahkamlik chegarasi 0,05 MPa
dan 1000 MPa gacha bo‘ladi.
M ateriallaming siqilishdagi mustahkamlik chegarasi (i?ji(f, MPa)
quyidagi formula yordamida topiladi:
R =Ph / F
siq
buz
n
_
3Rbuz • I
69 ~ 2b
■
h2
Agar ikkita y ig‘indi kuch namunaning o ‘qiga nisbatan simmetrik
ravishda qo'yilgan bo‘lsa, formula quyidagicha bo‘ladi:
r
_
3Rbuz
■
I
e 9 ~ 2 b - h 2
bunda: P ,^ - buzuvchi kuch, N;
/ - tayanchlar orasidagi masofa, m;
a -
kuchlar orasidagi masofa, m;
b
va
h
- kesim yuzasining eni va balandligi, m.
F -
namunaning ko‘ndalang kesim yuzasi, m2.
Aynan shu formula yordamida materialning cho‘zilishidagi
{Rcho.)
mustahkamlik chegarasi ham topiladi. Siqilishdagi mustahkamlik chegarasi
ko‘pgina materiallar uchun marka vazifasini bajaradi (1.2-jadval).
13
|