ko‘rsatish xususiyatidir.
Siquvchi kuch yuk, kirishish,
notekis qizdirish
va shu kabilar natijasida hosil bo‘ladi. Ko‘pchilik materiallar anizatrop
tuzilishda bo‘lgani uchun siqilishdagi mustahkamlik
chegarasi qator
sinovlar natijalarining o ‘rtacha miqdori bilan belgilanadi. Materialning
m ustahkam ligi tayyqrlangan
namunaning shakliga, o ‘lcham lariga,
qo‘yilgan kuchning li^gish tezligiga va kuch tushayotgan yuzaning
holatiga bog‘liq; ba’zi materiallaming (plastmassaiar, bitumli betonlar)
mustahkamligiga sinash vaqtidagi harorat ham ta’sir etadi.
Balandligi
ko‘ndalang kesimning tomonlaridan kichik bo‘lgan prizma kubga nisbatan
siqilishga yaxshi qarshilik ko‘rsatadi. Silindr yoki prizma shakli-dagi
namunalaming mustahkamlik chegarasi kubnikidan 25 foiz kam bo‘ladi.
Chunki, namunaning balandligi
qancha katta b o is a , siqilishda hosil
bo‘ladigan ko‘ndalang kengaytiruvchi kuch shuncha yuqori bo'ladi.
Qurilish materiallarining siqilishdagi mustahkamlik chegarasi 0,05 MPa
dan 1000 MPa gacha bo‘ladi.
M ateriallaming siqilishdagi mustahkamlik chegarasi (i?ji(f, MPa)
quyidagi formula yordamida topiladi:
R =Ph / F
siq
buz
n
_
3Rbuz • I
69 ~ 2b
■
h2
Agar ikkita y ig‘indi kuch namunaning o ‘qiga
nisbatan simmetrik
ravishda qo'yilgan bo‘lsa, formula quyidagicha bo‘ladi:
r
_
3Rbuz
■
I
e 9 ~ 2 b - h 2
bunda: P ,^ - buzuvchi kuch, N;
/ -
tayanchlar orasidagi masofa, m;
a -
kuchlar orasidagi masofa, m;
b
va
h
- kesim yuzasining eni va balandligi, m.
F -
namunaning ko‘ndalang kesim yuzasi, m2.
Aynan shu formula yordamida materialning cho‘zilishidagi
{Rcho.)
mustahkamlik chegarasi ham topiladi. Siqilishdagi mustahkamlik chegarasi
ko‘pgina materiallar uchun marka vazifasini bajaradi (1.2-jadval).
13
