Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

15- ja d v a l
Turli nam likda b u g ‘doy don uyum ida o ‘z - o ‘zidan qizish
jarayon in ing rivojlanishi
Tajriba 
davomiyligi, lain
Haroratning turli namlikda (%) o ‘zgarishi,°C
16.1
18.1
19.5
21.5
0
23.7
23.2
24.0
23.8
4
20.2
21.1
21.4
26.0
5
20.5
22.0
22.7
29.0
7
21.2
23.0
28.2
36.0
9
22.0
24.5
35.5
44.5
11
22.5
26.0
39.0
43.0
16
24.0
31.0
44.7
44.0
18
24.4
30.7
43.3
41.6
19
24.2
30.2
42.6
41.3
Donning tajriba 
yakunidagi holati
Sog‘lom ko‘rinish, 
yengil ombor hidi.
Yaqqol 
seziluvchii 
mog‘or hidi
Yaqqol ifodalangan 
o‘z-o‘zidan qizish va 
buzilganligi
57

---

Jad v aldank o‘rinibturibdiki, 16.1 % nam likda don m assasida о ‘z- 
o ‘zidan qizish ro ‘y berm agan va don sifatini saqlab qolgan.18.1%
nam likda don asta-sekin qizigan va unda m og'or zam burug‘lari 
rivojlangan. Yuqori nam likda esa o £z-o‘zidan qizish jadal am alga 
oshgan.
D on m assasining o ‘z-o‘zidan qizishi nam lik bilan bir qatorda 
haroratga ham b o g ‘liq. Tajribalardan shu narsa aniqlanganki, 10- 
15°C h aroratdao‘z-o‘zidan qizishjudaham sekinrivojlanadi. 8 - 1 0°C 
dan past haroratda don massasi deyarli qizim aydi.O ‘z-o ‘zidan qizish 
asosan yuqori haroratda ro ‘y beradi. 23-25°C haroratda o ‘z-o ‘zidan 
qizish bir necha m arotaba ortadi va tezda don harorati 50-55°C ga 
etadi. K eyin harorat asta-sekin atrof-m uhit haroratigacha pasayadi, 
lekin don butunlay yaroqsiz holga keladi va urug‘, oziq-ovqat ham da 
chorva ozuqasi uchun yaram ay qoladi.
K o'pgina tajribalardan shu narsa m a’lum b o ‘ldiki, m ikroorga­
nizm lar faoliyati ham o ‘z-o ‘zidan qizishni yuzaga chiqaradi. Bunda 
jarayon quyidagicha kechadi:
—jarayon boshlanishi- m ikroorganizm lar jadal k o ‘payadi, ayniq- 
sa epifit bakteriyalar va m og‘or zam burug‘lari;
- jarayonning rivojlanishi (haroratning 2 5^-0°C gacha k o ‘ta- 
rilishi) m ikroorganizm lar sonining davom li suratda ortib borishi, 
m o g‘or zam burug‘lari va aktinom itsetlarni rivojlanishi, epifit 
m ikroflorani keskin qisqarishi;
- jarayonning uzoq davom etishi (haroratning 40-50°C dan 
yuqori darajaga k o ‘tarilishi) - epifit mikroorganizmlaming butunlay 
yo'qolishi, m og'or zam burug‘lari sonining qisqarishi, kokklar va 
sporali termofil bakteriyalarning to ‘planishi, don uyumidagi m ikro­
organizm lar um um iy sonining kamayishi;
-ja ra y o n n in g oxirgi bosqichi - mikroorganizm lar sonining qis­
qarishi.