Abu rayhon beruniy nom id ag I to sh k en t da vlat texn ika u n IV er site ti m. X. Aripova

5-rasm. a) yarimo ‘ikazgichli diod modeli, b) volt-amper
xarakteristikasi, d) diskret diodning global modeli, e) integral
diodning variantlari.
Modelda Cg - o ‘tishdagi to ‘siqlik va diffuzion 
sig‘imlar yig‘in- 
disi;, Rg - oqimdagi qarshilik, r - bazaning 
hajmli qarshiligi, Ig -  
o'tishdagi kuchlanish bilan boshqariladigan tok 
manbasi. Bu tok 
quyidagi qonunga bo‘ysunadi:
Bu yerda I0 -
o ‘tishdagi to ‘yingan tok, 
A va M empirik 
koeffitsiyenti, 
T - absolyut harorat.
a)
b)
L
i
i,
= л /0[ехр(ирТ /М )- 1.
101

---

5.3. Integral sxemalarning elektrik modellari
Tarkibiga bir necha o ‘n, hatto yuzlab integral sxemalami (IS) 
kirituvchi radioelektron qurilmalarning integral sxemalarini model- 
lashtirish masalasi, o ‘lchamining kattaligi tufayli murakkab masala 
hisoblanadi.
IS lami oddiy komponentlarga ajratib, ulaming elektrik model- 
laridan IS va radioelektron qurilmaning to ‘liq modelini yaratish 
mumkin. 0 ‘rta va yuqori integral darajaga ega IS larning 
modellarini yuqorida ko‘rsatib o ‘tilgan yo‘l bilan hosil qilishda juda 
katta hisoblashlami amalga oshirish kerak bo‘ladi, chunki bunday 
sxemalar matematik modellarining tenglamalar sistemalari yuqori 
darajali hisoblanadi. Undan tashqari sxemadagi alohida kompo- 
nentlaming elektrik modellaridagi nominallarini aniqlash ham 
murakkablashib ketadi. Shuning uchun radioelektron qurilmalar IS 
larini modellashtirishda real qurilma kabi tashqi xarakteristikalarga 
ega bo‘lgan makromodellardan foydalaniladi.
IS lar elektrik makromodellarini yaratish imkoniyatlaridan biri 
bo‘lib, birinchi bosqichda radioelektron qurilmaning tarkibidagi IS 
ning xususiyatini tasvirlovchi, kamroq aniqlikdagi 
mahaliiy 
makromodelini yaratish hisoblanadi. Ikkinchi bosqichda modelga 
real IS ning ideal bo‘lmagan xarakteristikalarini modellashtirilgan 
elementlari qo‘shiladi: oxirgi kirishdagi va chiqishdagi qarshiliklar, 
xarakteristikalarning 
chastotaga 
bogiiqligi, 
ushlanishlar ^ va 
boshqalar. M akromodellami bunday yaratishning afzalligi bo‘lib, 
modelda har bir baza elementining fizik m a’nosi ko‘rsatiladi. Kam- 
chiligi bo‘lib esa, modellashtirishdagi bunday qarashni shakllan- 
tirilmaganligi, baza elementlarining nominallarini o ‘lchashlar orqali 
aniqlash kerakligi hisoblanadi.