«axborot-kommunikatsiya texnologiyalar va tizimlar»

Nazorat tuzilmasini qo‘llash.
Har qanday muammo, quyida keltirilgan uchta nazorat 
tuzilmalari yordamida hal qilinishi mumkin:
Bu tuzilishga ko‘ra barcha hisoblash jarayonlari va elementlari, 
uch turga bo‘linishi mumkin:
• chiziqli;
• tarmoqlangan;
• takrorlanuvchi.
Muammoning tabiatiga bog‘liq bo‘lgan holda yuqorida 
keltirilgan nazorat tuzilishi barcha, yoki ulaming ayrimlarini 
ishlatish mumkin.
Chiziqli hisoblash jarayonL
Hisoblash jarayonlarining shunday turiga chiziqli deb aytiladiki, 
unda hisoblashning barcha bosqichlari qog‘ozda yozilganidek 
chizig‘li ketma-ketlik ko‘rinishida bajariladi. Bunda hisob- 
lashlarning yo‘nalishi birlamchi ma’lumot yoki oraliq natijalarga 
bog‘liq bo‘lmaydi.
Bu yerda 10.7-rasmda ko‘rsatilgan barcha qadamlar bir-
birlariga bir chiziqli ketma-ketlikda amalga oshiriladi.
10.7-rasm. Chiziqli hisoblash jarayoni
263

---

Tarmoqlangan hisoblash jarayonL
Hisoblash jarayonlarining shundayiga tarmoqlangan 
deb 
ataladiki, unda u birlamchi yoki oraliq m a’lumotlar xususiyatidan 
kelib chiqqan holda bir yoki bir necha yo‘nalish bo'yicha bajarilishi 
mumkin bo'ladi. Bunda har bir yo'nalish hisoblash jarayonining 
tarm og'i hisoblanadi.
U yoki bu tarmoqning tanlanishi mantiqiy shartlarning 
bajarilishini tekshirish asosida ta’minlanadi. Aniq bir holda jarayon 
faqat tarmoqlaming bittasi bo'yicha bajariladi (IF-THEN-ELSE). 
Boshqa tarmoqlanishlaming bajarilishi mumkin emas.
Bu tuzilmalar mantiqiy ifoda sharti bajarilishi bo'yicha amalga 
oshiriladi (mantiqiy ifoda >, >, <, <, =, 
Ф
simvollar yordamida 
bajariladi). Agar mantiqiy shart bajarilmasa Statement 1 bloki ishga 
tushadi, aks holda esa Statement 2 yo'li ishga tushadi.
Masalan,