o ‘qigan bolalam ing juda k o ‘p deganda 4 —5 foizigina o'qish va yozish
ko'nikm asini hosil qilgan.
T urkistonda ochilgan rus-tu zem m aktablari savod o'rgatish da m a’
lum darajada ijobiy o 'rin tutdi. R us-tuzem m aktablarining o'zbekcha
sinflarida o 'zbekch a xat-savod o'rgatish m etodi 1900-yildan boshlab
asta-sekin isloh qilindi: hijo m etodidan tovush m etodiga o'tildi.
1900-yilIardan rus-tuzem m aktabi o 'zbekcha sinflarining peshqadam
m uallim lari tovush m etodi asosida tuzilgan tatarcha alifbedan f'oyda-
lana boshladilar. Bu kitobning tili va m azm uni o'zb ek ch a sinflarga
m os kelmas edi. 1902-yilda Saidrasul Saidazizovning tovush m etodi
talabiga muvofiq tuzilgan ona tili alifbesi — „U stodi a w a l" nashr
etildi. „U stodi a w a l" nashr qilingandan keyin o 'zb ekcha xat-savod
o'rgatishda yangi davr boshlandi. Tovush m etodi savod o'rgatishning
eski usulidan tam om ila farq qilib, o'q itish n i osonlashtirdi, ta ’lim ni bola
tushunadigan, anglaydigan ta ’lim ga, y a’ni faol ta ’lim ga aylantirdi.
„U stodi a w a l" 3 bo'lim dan iborat edi: 1-b o 'lim , hozirgi atam a
bilan aytganim izda, alifbe davridir. M uallif bu b o 'lim d a arab alfaviti-
dagi harflarni alfavit tartibida em as, balki h a rf orqali ifodalangan
tovushning talaffuzi oson-qiyinligini, harflam ing yozilishi sodda yoki
m urakkabligini e ’tiborga olgan holda tizib chiqqan. M uallif har bir
harfning yozuvda bir necha xil shaklda kelishi xat-savod o'rgatishni
qiyinlashtirishini hisobga olgan; alifbe davrining boshida deyarli har
doim bir xil shaklda qo'llanadigan harflarni bergan. U shakli yozi
lish o'rnig a qarab turlicha bo'ladigan harflam ing so 'z boshida, so ‘z
o 'rtasida, so 'z oxirida va alohida yozilish shaklini berib, ularga mos
m isollar keltirgan. M asalan, q harfini tanitish uchun
Dostları ilə paylaş: