uchun jufti b o r jarangli va jarangsiz u ndosh tovushi bo'lgan so'zlar
ustida kuzatish o'tkazadi:
maktabim — maktab, tuzi — tuz
kabi.
O 'quvchilar yozilishi talaffuzidan farq qiladigan so'zlarni va
so'zdagi jarangsiz undosh tovush o'zig a mos h a rf biian ifodalanishini
taqqoslash bilan so'zning oxirida jufti b o r undosh tovush kelsa, u so 'z
tekshirishni talab qilishiga ishonadilar.
Tekshirishga tayangan holda,
yozishga im koniyat yaratish uch u n o 'quvchilar tekshiruvchi so'zni
tekshiriladigan so 'zd an doim oldin yozadilar:
avlodi — avlod, kitobi —
kitob.
Bo‘g‘in ustida ishlash
B o'g'in m urakkab tu sh u nch a bo'lgani uchun boshlang'ich sinf
larda uning qoidasi berilmaydi. D asturga k o 'ra, o'quvchilarda so'zni
bo'g'inlarga b o'lish ko'nikm asini shakllantirish vazifasi talab etiladi.
O 'quvchilar so'zni b o'g'inlarga bo'lish d a so 'zd a nechta unli bo'lsa,
shuncha b o 'g 'in bo 'ladi, degan tushunchaga asoslanadilar. Bu tush un -
chani ular savod o'rgatish davridayoq hosil qiladilar.
Bolalar yozilgan
so'zdan dastlab unli harfni topadilar, keyin so'zda nechta unli bo'lsa,
uni shuncha qism (bo 'g 'in)ga bo'ladilar.
1-sinfda o'qu v yilining birinchi yarm ida og'zaki va yozm a tarzda
bo'g'inlarga bo'lish,
shuningdek, o'qituvchi topshirig'iga k o 'ra, m uay
yan bo'g'inli so 'z tanlash m ashqlari h a r darsda o'tkaziladi. S o'zni
bo'g'inlarga to 'g 'ri va tez bo'lish ko'nikm asini hosil qilish 1-sinfda
o'tkaziladigan m uhim m ashqlar qatoriga kiradi. O 'quvchilar o'qish
va yozish jarayonini egallashda m ana shu ko'nikm aga tayanadilar.
O 'zbek grafikasida b o 'g 'in tam oyili yetakchi tamoyil hisoblanadi.
O 'quvchi so 'zn i to 'g 'ri yozish uchun uni aw al bo'g'inlarga bo'ladi.
B o'g'inlardagi tovushlarning o 'z a ro bir-biriga t a ’sirini aniqlaydi, u n
dosh va unli tovushlam i ifodalash uch u n zarur harflardan foydalanadi.
O 'quvchi quyidagicha m uhokam a yuritadi:
—
„V atan" so'zida ikki b o 'g 'in bor. Birinchi bo'g'inga
va;
ya’ni
v,
a
harflarini yozam an, ikkinchi b o 'g 'in ga
tan:
ya’ni
t, a, n
harflarini
vozaman. O 'quvchi so'zni b o 'g'inlarga bo'lish, bo'g'indagi
har bir
tovushning o 'rn in i, tartibini aniq ko 'z oldiga keltirib, bo'g 'in lab aytish
ko'nikm asiga ega bo'lsa, so'zdagi
harflarni tushirib qoldirmay, o'rnini
alm&shtirmay yoza oladi. Shuning uchun bo'g'in ustida ishlashga so'zni
bo'g'inlab ko'chirib yozish. b o 'g 'in lab diktovka bilan yozish (b o'g'inlab
izohlab yozish) m ashqlarini ham kiritish lozim. Ikkinchidan, so'zni
bo ‘g ‘inlarga b o ‘lish ko'nikm asi o 'q uv ch ilar uchun so 'z n in g oldingi
qatorga sig‘may qolgan qism ini keyingi qatorga b o ‘g‘inlab to ‘g‘ri
ko'chirish uchu n zarur. O 'q u vch ilar „S o 'zlar bir y o 'ld an
ikkinchi
yo'Iga b o 'g 'in lab ko'chiriladi" va „Bir harfdan iborat b o 'g 'in n i oldingi
yo 'lda qoldirib yoki keyingi yo'Iga ko'chirib bo'lm ayd i" degan asosiy
b o 'g 'in k o'chirish qoidalarini I sinfdayoq o'rganadilar.
O ddiy tuyulgan
birinchi qoida ham so'zni bo 'g 'in larg a bo'lish, b o 'g 'in ko'chirish qoi
dasiga mos keladigan
Dostları ilə paylaş: