O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

1.1-jadval.Arifmetik amallar. 
Amal 
Klavish 
O‘qilishi 
• 
* 
Ko‘paytirish 
+ 
+ 
Qo‘shish 
- 
- 
Ayirish 
: 
/ 
Bo‘lish 
1.2-jadval.Munosabat amallari. 
Amal 
Klavish 
O‘qilishi 
> 
> 
Katta 
< 
< 
Kichik 
= 
Ctrl = 
Teng 
≥ 
Ctrl ) 
Katta yoki teng 
≤ 
Ctrl ( 
Kichik yoki teng 
≠ 
Ctrl # 
Teng emas 

---

95 
1.3-jadval.Mantiqiy amallar. 
Not 

And 

Or 

Xor 

0

=1 
1

=0 
0

0=0 
0

1=0 
1

0=0 
1

1=1 
0

0=0 
0

1=1 
1

0=1 
1

1=1 
0

0=0 
0

1=1 
1

0=1 
1

1=0 
Munosabat va mantiqiy amallarni Boolean palitrasida olish mumkin. 
18-rasm. Boolean palitrasi. 
Ushbu misol Mathcad ishlashining xususiyatlarini namoyish qiladi. 
1.Formulalar kitobda qanday yozilsa Mathcad da ham shunday yoziladi. 
2.Qaysi amalni birinchi bajarishni Mathcad o‘zi aniqlaydi. 
3.“ =“ belgisi yozilgandan keyin Mathcad natijani chiqaradi. 
4.Operatorlar kiritilgandan so‘ng kiritish maydonchasi deb nomlangan 
to‘g’ri to‘rtburchakni ko‘rsatadi. 
5.Ekrandagi ifodalarni tahrir qilish mumkin. 
 
Mathcadda funksiya va grafiklar 
Mathcadda o‘zgaruvchi va funksiyalarni aniqlash mumkin.
Masalan t o‘zgaruvchini aniqlash uchun t: kiritish lozim natijada
hosil bo‘ladi, bo‘sh maydonchaga ixtiyoriy son kiriting. Shu bilan t 
t


---

96 
o‘zgaruvchini aniqlash tugaydi t
10
:

.Ana shu tartibda har qanday
o‘zgaruvchini aniqlash mumkin. Bu yerda “:=”o‘zlashtirish operatori 
vazifasini bajaradi, yani = dan o‘ng tarafdagi qiymatni “=” dan chap 
tarafdagi o‘zgaruvchiga o‘zlashtiradi.. 
Mathcad da funksiyani ham aniqlash mumkin. Masalan f(x)=x
2
funksiyani qanday aniqlashni ko‘rib chiqamiz. 
1.
f(x): ni tering natijada f(x):=■ hosil bo‘ladi. 
2.
x
2
ni tering natijada f(x):=x
2
funksiya hosil bo‘ladi. 
Bu yerda f funksiya nomi x esa funksiya argumenti. Funksiyaning 
ixtiyoriy nuqtadagi qiymatini hisoblash mumkin. Masalan f(3)=9 ,
f(5)=25, f(4)=16. Xuddi shu tartibda ikki argumentli, uch argumentli va 
n argumentli funksiyani aniqlash mumkin. Masalan ikki argumentli 
funksiyani qanday aniqlashni ko‘rib chiqamiz. T(x,y):=x
2
+y
2
,
T(2,1)=5, T(2,2)=4. 
Mathcad takroriy yoki iteratsion hisoblashlarni amalga oshirishi 
mumkin. Bunda u diskret argumentli o‘zgaruvchilardan foydalanadi.
Mathcadda foydalanuvchi funktsiyasini tuzish hisoblashlarda qulaylikni 
va uning effеktivligini oshiradi. Funktsiya chap tomonda ko`rsatilib, 
undan kеyin yuborish opеratori (:=) va hisoblanadigan ifoda yoziladi. 
Ifodada ishlatiladigan o`zgaruvchi kattaliklari funktsiya paramеtri qilib 
funktsiya nomidan kеyin qavs ichida yoziladi 

---

97