O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti

 
Delphi tilida dasturning umumiy tuzilishi 
Delphi tilida dastur- sarlavhasi va dastur tanasidan iborat 
bo‘ladi. Dastur sarlavhasi 
program
xizmatchi so‘zidan va dastur 
nomidan iborat. 
Dastur tanasi yozilish tartibi qat’iy saqlangan holda quyidagi 
qismlardan tuzilgan: 
 1) nishonlarni aniqlash (label); 
2) o‘zgarmaslarni aniqlash (const); 
3) turlarni aniqlash (type); 
4) o‘zgaruvchilarni aniqlash (var); 
5) prosedura va funksiyalar (procedure; function); 
6) operatorlar (begin…… end); 
 
3.3. Delphi tilining asosiy operatorlari. 
Ta’minlash (o‘zlashtirish) operatori
. 
 
Bu operator o‘zgaruvchilarga tegishli qiymatlarni dasturning 
o‘zida berish uchun ishlatiladi. Operatorning unumiy ko‘rinishi 
quyidagicha: 

---

164 

o‘zgaruvchi: = ifoda
. Bu yerda «:=» belgisi ta’minlash amalini 
bajaradi. 
Masalan. 
X:=2: z:=x*x-2; t:=SQR(x+y); z:=true; t:=(z>z1) 
and (x<0). 
Ma’lumotlarni kiritish operatori
. 
 
Bu operator dasturda boshlang‘ich qiymatlarni berish uchun 
ishlatiladi: 
read (b1,b2,…,bn);
 
readln (b1,b2,…,bn).
 Bu yerda 
b1,b2,…,bn
 qiymatlari kiritilishi talab etilgan o‘zgaruvchilarni nomi.
 
Masalan.
Read (a,b,c); readln (a,b,c). readln (x1, x2, x3); 
Ma’lumotlarni
chiqarish operatori. 
Dasturda hosil bo‘lgan natijalarni chiqarish uchun chiqarish 
operatori ishlatiladi:
 
write (a1, a2, …, an); write; writeln (a1, a2, …, 
an);. Bu yerda