5-6 Haziran 2010 Zeytinburnu İstanbul 2011 BİTKİlerle tedavi sempozyumu düzenleme Kurulu

2. Araştırma: 
Araştırmadan önce edinilen veriler doğrultusunda harekete geçilir.
 
Araştırmanın başarısının, titizlikle gerçekleştirilecek bilimsel derleme ve dayanağı-
nı oluşturan bitkilerin özenle biraraya getirilmesine bağlı olduğu unutulmamalıdır. 
Bu aşamada uygun bir bitki presi, bitki örnekleri toplama aletleri, ses kayıt cihazı, fo-
toğraf makinesi, video kamera, poşet, suya dayanıklı not defteri, kalem hazır bulun-
durulmalıdır.
Bilimsel derlemenin bilgi kaynağı olacak olan yöre insanıyla beraber yapılacak alan 
çalışması, araştırmanın en can alıcı aşamasıdır. Bitkileri görmek ve tanımlarını yap-
mak üzere örnek almak için en uygun zaman çiçekli veya meyveli oldukları ilkbahar 
veya yaz aylarıdır. Bitkileri toplama, kurutma, etiketleme, herbaryum örneği haline 
getirme ve tanımlama yöntemleri araştırma ekibinde yer alan uzmanın sorumlulu-
ğundadır. Herbaryum örneklerinin etiketlerinde türün morfolojik ve ekolojik özel-
likleri, hangi bitkilerle birlikte yetiştiği, alanda bolluk durumu, çiçeğinin rengi - ko-
kusu, meyvesinin rengi - kokusu ve kuru halde gözlenemeyecek diğer özellikleri ve 
gerekli bilgiler yer almalıdır.
Araştırmada, bilgi kaynağı olarak genellikle konuşkan ve bitkiler hakkında bilgili ‘yö-
resel uzman’ kadın ve yaşlılar tercih edilir. Bazı araştırmalarda bu uzmanların hayat 
ve uzmanlaşma hikayelerine de yer verilir.
Yöre ve bilgi verecek kişiler belirlendikten sonra bilgi derlemek için gözlem ve görüş-
melere başlanır. Yöresel uzman olsun olmasın, kaynak kişinin özelliklerine (ad, ad-

---

22
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
res, cinsiyet, doğum yeri ve tarihi, okur - yazarlık durumu, konuşabildiği dil ve res-
mi eğitim gördüğü yıl sayısı, meslek ve etnik özellikleri) araştırmada yer verilmelidir.
Doğrudan bitkileri kullanan bölge insanıyla yüz yüze konuşarak derleme yapmak 
esastır. Internet, telefon, faks ya da mektup yüz yüze konuşmanın yerine geçemez. 
Ayrıca bir arada bulunmak geleneksel bilginin pratiğe dönüştürülme sürecinin de 
anlaşılmasını sağlar. Örneğin, eğer yetiştiriliyorsa, bitkilerin ekilmesi, kurutulması 
ve ilaç haline getirilmesi hakkında sorular görüşme sırasında sorulabilir, bunun için 
gözlem yapmak ve bu insanlarla bir süre bir arada olmak gereklidir. Ancak bu tip der-
leme çalışmaları Türkiye’de çeşitli nedenlerle pek yapılamamaktadır.
İnsanların açık olmayan ilişkilerden hoşlanmadıkları unutulmamalıdır, yöre insanıy-
la yapılan görüşmelerde oluşabilecek güvensizlik araştırmanın başarısında en önem-
li engeldir. Bölgede yetişen tıbbi bitkilerin korunma ve alternatif gelir kaynakları ya-
ratma konusunu bölge gençlerine anlatarak iyi ilişkiler kurulabilir ve güven yaratıla-
bilir. Zamanla kurulan güven ilişkisiyle bölge insanı kendi kültürüyle ilgili bilgileri 
yavaş yavaş vermeye başlar.
Derleme sırasında bazıları ertelense ya da değiştirilse de, derlemeden önce görüş-
mede ele alınacak konular ve sorular listelenebilir. Cinsiyet, yaş, sosyal pozisyon, et-
nik kimlik veya dini konular görüşmenin gidişatını etkiler. Örneğin, konuya göre de-
ğişse de, kadın bilgi derleyiciler kadınlardan, erkek bilgi derleyiciler ise erkeklerden 
daha iyi bilgi edinir; genç araştırıcılar itibar sahibi yaşlılardan derleme yaparken zor-
lanabilir.
Görüşmelerde güven oluşturulması, araştırmacının, yalnız sosyal statüsüyle değil ce-
vap veren üzerindeki etkisiyle de ilgilidir. Bunun için yöre insanıyla aynı seviyede ve 
şekilde oturmaya dikkat edilir. Görüşmeye nazik bir üslupla başlanıp aynı şekilde 
bitirilmelidir. Bölgede gözlenen diğer adetlere mutlaka uyulmalıdır. Yöre insanının 
kullandığı sözcükler, anlatım tarzı, yöresel kullanılan jest ve mimiklerin önceden öğ-
renilmesi yararlıdır. Kişisel gelir veya sağlık koşulları gibi hassas konularda bilgiler, 
başkalarının olmadığı ortamlarda derlenmelidir.
Geleneksel botanik kültüründe yer alan bilgileri derleme görüşmelerinde deneyim 
gerekir. Bilgi derlenirken, soru yöneltmek, cevapları dinlemek, vücut dilini okumak, 
görüşmenin dinamiğini göz önünde bulundurmak, söz ve yorumları olabildiğince 
birarada kaydetmek gerekir. Araştırıcıların yetiştikleri yerde edindikleri dünyaya ba-
kış açılarını ve kültürel filtrelerini daima beraberlerinde taşıdıkları unutulmamalı-

---

23