5-6 Haziran 2010 Zeytinburnu İstanbul 2011 BİTKİlerle tedavi sempozyumu düzenleme Kurulu

Fizostigmin
AH’nda asetilkolinesteraz inhibitörlerinin klinik uygulamasına, 1980’lerin başında 
oral ve intravenöz olarak fizostigmin (ezerin) kullanılmasıyla başlanmıştır. Bu grup-
taki ilaçlar içinde ilk bulunan fizostigmin, 
Physostigma venenosum
Balf. (Kalabar bak-
lası) (
Fabaceae
) bitkisinden izole edilen bir alkaloittir. Fizostigmin daha sonra sen-
tezi yapılan asetilkolinesteraz inhibitörü aktiviteye sahip rivastigmin etken maddesi-
ne model teşkil etmiştir.

---

68
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
Galantamin
AH’nın tedavisinde yeni kullanılmaya başlanan 
Galanthus nivalis
L. (Kardelen) 
(
Amaryllidaceae
) bitkisinden izole edilen bir alkaloit olan galantamin geri dönüşüm-
lü bir asetilkolinesteraz inhibitörüdür ve nikotinik asetilkolin reseptörlerini de mo-
düle etme özelliği vardır. Galantaminin dozunu yavaş yavaş yükselterek en çok gö-
rülen yan etkisi bulantı azaltılabilir. Galantamin’in karaciğer üzerine toksisitesinin 
olmadığı gösterilmiştir. Galantamin hidrobromür tuzu halinde Avusturya, ABD ve 
Avrupa’da klinik uygulamaya girmiştir. 
Huperzin A
Doğal kaynaklar, özellikle bitkiler üzerinde yapılan araştırmalarla keşfedilen ve ase-
tilkolinesteraz inhibitörü aktivite gösteren bileşikler içinde günümüzde en önemlisi 
huperzin A’dır. Huperzin A [(5R, 9R, 11E)-5-amino-11-etilidin-5,6,9,10-tetrahidro-
7-metil-5,9-metanosikloocta-[b]-piridin-2(1H)-on], ilk defa 1986 yılında Shanghai 
Materia Medica Enstitüsü araştırmacılarınca geleneksel Çin tıbbında ”Qing Ceng 
Ta” adıyla bilinen ve yüzyıllardır şizofreni, unutkanlık ve hafıza kaybı tedavisinde 
kullanılan 
Lycopodium serratum
Thunb. (syn. 
Huperzia serrata
(Thunb.) Trev) (
Lyco-
podiaceae
) bitkisinden izole edilen bir alkaloittir. Alkaloit içeriği zengin olan 
Lycopo-
dium
türlerinden, huperzin A-P serisi alkaloitler de dahil, yüzden fazla alkaloit izo-
le edilmiş, sadece huperzin A ve B’de yüksek oranda asetilkolinesteraz inhibitörü ak-
tivite tespit edilmiştir.
Huperzin A’nın aktivitesi, fizostigmin, galantamin, donepezil ve takrin kıyaslanacak 
kadar yüksek olup; gerek fare, sıçan, civciv, tavşan, köpek ve maymun gibi hayvanla-
rın kullanıldığı gerekse çeşitli 
in vitro
veya 
ex vivo
deneylerde hem asetilkolinesteraz 
inhibisyonu yaparak, hem de beta-amiloit plakların indüklediği oksidatif hücre ha-
sarını engelleyici bir mekanizmayla etkili olduğu gösterilmiştir. Total sentezi tamam-
lanmış, Çin’de faz-III aşamasında denenmekte olan Huperzin A’nın yakın gelecekte 
AH’nın tedavisinde piyasaya sunulması muhtemeldir. ABD’de gıda desteği olarak pi-
yasada bulunmaktadır.