THE 3
rd
INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader of Azerbaijan Heydar Aliyev
228
BULUD ƏSASLI İNTELLEKTUAL ELEKTRON
KİTABXANALARIN YARADILMASI PRİNSİPLƏRİ
Dilbər Əlizadə
AMEA,
İ
nformasiya Texnologiyalar
ı
İ
nstitutu
Bak
ı
, Az
ə
rbaycan
dilberilhamgizi@gmail.com
Elmi rəhbər: f.e.d, dosent Aybəniz Əliyeva-Kəngərli
Elmi məsləhətçi: akademik Rasim Əliquliyev
Açar sözlər:
bulud texnologiyaları,
elektron kitabxana, bulud əsaslı e-kitbaxana,
motivasiya və mükafatlandırma sistemləri,
tövsiyə sistemləri
Bulud texnologiyaları böyük miqyaslı tətbiqləri yerləşdirə bilən perspek-
tivli bir infrastrukturdur. Bulud hesablama istifadəçilərə məlumatların saxla-
nılması, emalı və s. kimi bir sıra imkanlar verir. İstifadəçilərin müxtəlif re-
surslara və məlumatlara müraciəti rahat interfeys vasitəsilə təmin olunur [4].
Ötən əsrin ortalarına nəzər salsaq görürük ki,
e-kitabxanalarda infor-
masiya floppi disklərdə saxlanılırdı. Bu isə böyük həcmli məlumatların arxiv-
ləşdirlməsinə imkan vermirdi. Son dövrlərdə isə bir çox sənəd və məlumatlar
rəqəmsallaşdırılır və “bulud”larda saxlanılır [1].
Müasir dövrdə elektron kitabxana fondunun formalaşmasında həmçinin
xidmətlərin təşkil edilməsində bulud texnologiyalarından geniş şəkildə istifa-
də olunmağa başlanılmışdır. Bulud əsaslı e-kitabxanaların yaradılması və
istifadəçi buludlarının təşkil edilməsi kitabxana resurslarının istifadəsi haq-
qında məlumat almağa imkan verir [3]. Alınan informasiyanın analizi nəticə-
sində resursları təsnifləşdirmək mümkün hala çevrilir. Eyni zamanda istifadə-
çilərin aktivlik dərəcəsi, maraq dairələri də bu analiz nəticəsində öyrənilir.
Bulud əsaslı e-kitabxana quruculuğu sahəsində vacib məqamlardan biri
təhlükəsizlik və fərdi məlumatların qorunması məsələləridir. Belə ki, e-kitab-
xanada qeydiyyatdan keçən hər bir istifadəçi öz fərdi məlumatlarını (ad,
soyad, e-mail və s.) burada qeyd edir. Müasir dövrdə kibercinayətkarlığın
olması, icazəsiz fərdi məlumatlara giriş, plagiat və s. kimi hallar e-kitabxana
mühitində fərdi məlumatların qorunmasını zəruri edir [2].
Motivasiya və mükafatlandırma sistemi istifadəçiləri onlayn fəaliyyətdə
iştirakına görə mükafatlandırır. Mükafatlandırma proqramları ballarla müka-
fatlandırma, mükafat ballarını yığma və istifadəyə görə dəyişir. Tipik olaraq
mükafatlandırma sisteminin bir məqsədi var: istifadəçilərə stimul vermək [6].
Bu sistemi e-kitabxanaya tətbiq etməklə hər bir kitabxana iştifadəçisini fəaliy-
yətindən asılı olaraq ballarla qiymətləndirmək və onları daha aktiv fəaliyyət
üçün motivasiya etmək mümkündür.
Tövsiyə sistemləri istifadəçilərin ən çox müraciət etdikləri resursların rey-
tinqini müəyyən edən sistemdir [5]. Tövsiyə sistemlərinin e-kitabxanalara tət-
biqi istifadəçilərə onların sorğuları əsasında həmin məzmunda digər resurs-
ları təklif edir.