83
ega bo‘ladi. Davlatning antimonopol siyosati esa shunga o‘xshash nohush
holatlarning oldini olish maqsadida amalga oshiriladi .
Iqtisodiyotda monopollashuv prinsiplari kuchayib borishi bilan raqobat
cheklanadi, shu sababli raqobatchilik muhititini vududga keltirishda davlat ham
qatnashadi .Bu esa yuqorida ta‘kidlaganimizdek, davlatning monopoliyalarga
qarshi siyosatida o‘z aksini topadi. Har bir mamlakatdagi aniq vaziyat, ya‘ni
iqtisodiyotning monopollashuv darajasi uning miqyosi va tavsifiga qarab, bu
siyosat erkin raqobat mihitini yangidan yaratish, uni saqlab qolish, zarur bo‘lganda
qaytadan tiklash, raqobat usullarini qaror toptirish kabilarga qaratiladi .
Davlat monopolizmga йarshi siyosat yurgizishida, umuman olganda,
bozorning "bir maromda" faoliyat ko‘rsatishidagi to‘siqlarni bartaraf etishdan
jamiyat manfaatdorligining oshirilishi tushuniladi. Davlatning monopolizmga
qarshi siyosati raqobat munosabatlarini takomillashtirishda g‘oyatda muhim
vositadir. U, birinchidan ayrim firmalar tomonidan bozorning egallab olinishiga
qarshi kurashni, ikkinchidan, firmalar o‘rtasidagi bozor mexanizmlari harakatini
cheklashi mumkin bo‘lgan yashirin kelishuvlarni bartaraf etishni, uchuinchidan,
zaxiralarning iqtisodiyotning bir tarmog‘idan boshqasiga erkin o‘tishi yo‘lidagi
g‘ovlarni o‘qotishni taqozo etadi. Yetarli bo‘lmagan yoki buzib ko‘rsatilgan
axborotlar muayyan an'analar, qonunlar, mayda tadbirkorlar uchun kredit yo‘lining
berkligi va hokazolar ana shunday g‘ovlar jumlasiga kiritilishi mumkin .
Monopolizmga qarshi siyosat shart qilib qo‘yilgan choralar, ko‘pincha, erkin
bozor iqtisodiyoti prinsiplariga zid keladi. Lekin, qanday g‘ayritabiiy tuyulmasin,
ular bozor stixiyasining o‘z- o‘zidan yemirilishidan (monopoliya bozor kuchlari
harakatining qonuniy natijasi bo‘lgan holda) va bozorni tashqaridan yemiruvchi
omillar (raqobatning nomukammalligini tabiiy resurslarning cheklanganligi,
xo‘jalik faoliyati va qonunchilikning xususiyati, hukumat muassasalari, an'analar
va hokazolarning harakatlari keltirib chiqargan holda)dan himoya qilishga yordam
beradi.
Dostları ilə paylaş: