So’ngi ilmiy tadqiqotlar nazariyasi 5-son respublika ilmiy-uslubiy jurnali
Yüklə 470,04 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
SO’NGI ILMIY TADQIQOTLAR NAZARIYASI 5-SON RESPUBLIKA ILMIY-USLUBIY JURNALI 13.12.2022 14 PARALLEL MAQOLANING JANRIY XUSUSIYATLARI Gulnoza Teshayeva BuxDU adabiyotshunoslik mutaxassisligi II bosqich magistaranti gulnozateshayeva1999@gmail.com Annotatsiya: Adabiy tanqidchilikning mustaqil janri hisoblangan adabiy parallel ham o„z ichki xususiyatlariga ko„ra tasniflanadi. Ushbu maqolada yosh adabiyotshunos Anvar Allamberganovning “O„zbek nasrida Abu Rayhon Beruniy obrazining yoritilishi” maqolasi tahlil qilinib, parallel maqolaga xos bo„lgan janriy xususiyatlar ochib berilgan. Kalit so„zlar: parallel maqola, epik tur, ixchamlilik, ilmiylik, Beruniy obrazi, qiyosiy- tipologik va qiyosiy- tarixiy metod. Adabiy tanqid ham o„zining maxsus janrlariga ega soha hisoblanadi. O„zbek adabiy tanqidchiligida adabiy parallelni hajmiga ko„ra shartli ravishda adabiy maqola, monografiya yoxud dissertatsiya ko‟rinishida tasnif qilish mumkin. Ularning har biri o„z janriy tabiatidan kelib chiqqan holda xususiyatlarini namoyon qiladi. Adabiy parallelning muhim janriy xususiyatlaridan biri bu kamida ikki asar yoki ijodkorning o„xshash va farqli jihatlari qiyoslanishidir. Taniqli rus tanqidchisi B.F. Yegorov o‟zining “ О мастерстве литературной критики : жанры , композиция , стиль ” nomli tadqiqotining “ Диалог и литературная параллель как жанры ” bo`limida adabiy parallelning janriy xususiyatlarini tahlil qilar ekan, quyidagi fikrlarni bayon etadi: “…qat‟iy qilib aytganda, u (adabiy parallel) ni materialning qamrov kengligi bo‟yicha tasniflangan janrlar guruhiga kiritish kerak: adabiy portret – bu bir yozuvchi haqidagi maqola, monografik taqriz – bir asar haqida, obzor – ko`plab yozuvchlarning ko`p asarlari haqida yozilsa, parallel – bir-biriga qiyoslanuvchi ikki yoki undan ortiq asar yoxud ijodkor haqida yoziladi”. 1 Buyuk bobokalonimiz Abu Rayhon Beruniy yaratgan asarlar necha asrlardan buyon insoniyat tamadduni rivojiga o„z hissasini qo„shib kelmoqda. Fanning turli sohalariga 160 ga yaqin asarlar yaratgan zabardast olim siymosi turli ijodkorlarning turli janrdagi asarlarida o„z aksini topgan. Beruniy haqida mashhur olim va tarixchi Abdulfazl Bayhaqiy: “…u narsalar mohiyatini tushunishda, ijodiyot, riyoziyot va falsafada shunchalik bilimdon ediki, o„z davrida unga teng keladigan kishi yo„q edi”, – degan edi. J.Sarton esa “XI asr – fan tarixida Beruniy davridir”, – deya allomaga yuksak baho bergan. S. Tolstov Beruniy siymosida O„rta asrlar Sharqining ulug„ qomusiy olimi – astronomi, geofrafi, minerologi, etnografi, muarrixi, shoiri mujassamlashganligini ta‟kidlagan. 2 O„zbek adabiyotida ham buyuk bobokalonimiz hayoti va ilmiy faoliyatiga bag„ishlangan bir qator badiiy 3 asarlar yaratilgan. 1 Егоров Б. О мастерстве литературной критики: жанры, композиция, стиль. – Ленинград : Сов. Писатель, Ленинградское отд-ние, 1980. – С.-193. 2 Комилов Н. Тафаккур карвонлари. – Тошкент: “Маънавият”, 1999.- Б.-18. 3 Osim M. Jayhun ustida bulutlar. – Toshkent: G„afur G„ulom nomidagi adabiyot va san‟at nashriyoti, 1975; Shermuhammedov P. Dahoning tug„ilishi yoxud Abu Rayhon Beruniy qismati. – Toshkent: “Voris nashriyoti”, 2009; Yoqubov O. Ko„hna dunyo. – Toshkent: “Sharq”, 2018; Muhammadrizo Q. Omonat tuhfa. – Toshkent: “Noshirlik Yüklə 470,04 Kb. Dostları ilə paylaş:
|