Investitsiya loyihalari tahlili

II-B O B .LO Y IH A T A H L IL IK O N T SE P T S IY A SI
2.1. Loyiha nim a?
Loyiha tushunchasi va tahliliga adabiyotlarda turlicha tariflar 
berilgan. Biz ulardan eng soddasini keltiram iz. Loyiha cheklangan vaqt 
davom ida ham da belgilangan byudjet bilan oldinga q o ’yilgan m aqsadlarga 
erishishga xizm at qiluvchi o ’zaro b og’langan tadbirlar majm uidir.
Tarm oqlarda yaratilayotgan o b ’ektlar shu qadar m urakkabki, ulam i 
am alga oshirish ishlari loyiha emas, balki dastur doirasida olib boriladi. 
D asturlar uzoqroq m uddatga, kengroq k o ’lam ga ega b o ’lib, asosiy 
m aqsadga xizm at qiluvchi b ir necha loyihani o ’z ichiga olishi mumkin. Bu 
loyihalar dastum ing xizm at m uddati va k o ’lami b o ’yicha bir nechtani 
tashkil etib, maqsadi, turi b o ’yicha o ’zaro farq qilishi mumkin.
Loyihaning asosiy elem entlari quyidagilardir:
Loyiha atamasi bilan quyidagi tushunchalar o ’zaro b og’langan:
• loyiha davri (bosqichi);
• loyiha tahlili;
• loyiha m enejm enti;
• loyihani m oliyalashtirish.
H ar bir loyihani belgilovchi 4-asosiy omil mavjud:
1. Loyiha k o ’lami (kichik loyiha, m egaloyiha)
• kichik loyiha - k o ’lam iga k o ’ra katta b o ’Imagan sodda va 
cheklangan hajm dagi, (qiym ati 15 mln. A Q SH dollarigacha 
bo ’lgan loyihalar);
• m egaloyihalar m aqsadli dasturlar b o ’lib, m aqsadlar umumiyligi, 
resurslar va vaqt b o ’yicha o ’zaro b og’langan bir necha loyihani 
o ’z ichiga oladi. Bunday loyihaning qiym ati 15 m ln.dollardan 1 
mlrd. gacha yoki m ehnat sig ’imi 20 mln. kishi soatidan ko ’p 
bo ’ladi.
2. A m alga oshirish m uddatlari (qisqa muddatli, o ’rta m uddatli va 
uzoq m uddatli loyihalar).
3. Sifatli (deffektsiz loyiha).
22

---

4. R esurslam ing cheklanganligi (m ul’tiloyiha).
Loyihalam ing asosiy xususiyatlari quyidagilardir:
1.V aqt b o ’yicha cheklanganligi - loyihani ishlab chiqish ham da 
am alga oshirish m uddatlarining cheklanganligi.
2. A lohida 
faoliyat 
turlari 
bilan 
b og’liq 
hodisalam ing 
aniq 
belgilangan ketm a-ketligi.
3. M aqsadga y o ’naltirilganligi.
SHuningdek, m odul’ loyihalar, xalqaro va investitsiya loyihalari 
farqlanadi.
Biz ushbu q o ’llanm ada barcha turdagi O ’zbekistonda am alga 
oshirilayotgan loyixalarni loyihalarini k o ’rib chiqam iz va Jahon banki 
tom onidan investitsiya loyihalarini baholashda q o ’llaniladigan b a ’zi 
tartiblarga asoslangan holda fikr yuritamiz.
Loyiha tushunchasi ikki m a’noda qo ’llaniladi:
1. Belgilangan 
m aqsadlam i 
am alga 
oshirishga qaratilgan 
xatti- 
harakatlar majm uini am alga oshirishni k o ’zda tutuvchi ish, faoliyat, 
tadbir sifatida.
2. Bu faoliyatni am alga oshirish uchun zarur b o ’lgan tashkiliy-huquqiy 
va hisob-m oliya hujjatlari tizimi sifatida.
3. O ’lcham chilik - loyiha b o ’yicha faoliyat va kutilayotgan natijalarni 
m iqdoriy ifodalash 
im koniyatlarini m avjudligi.