‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I oliy va ‘rta m a X s u s ta’l im vazirligi

Barqarorlikning buzilishini avtomatik bartaraf etish.
E lektr ener- 
getika tizimi barqarorligining buzilishini a v to m a tik b a rta ra f etish 
qurilmalari muayyan sharoitlarga bog‘liq h o ld a, d in a m ik barqa- 
rorlikni saqlash va avariyadan keyingi h o la tla rd a statik barqaror- 
likni m e’yoriy zaxirasini ta ’minlash u ch u n tex n ik va iqtisodiy ji- 
hatdan maqsadga muvofiq b o ‘lgan hollarda k o ‘zda tutilishi lozim.
Barqarorlikning buzilishini avtom atik b a rta ra f etu v ch i quril- 
malar quyidagi hollarda ishlashi u ch u n k o ‘zda tu tilish i m um kin:
a) 
shikastlanmagan liniyalarni uzib q o ‘y ish d a h a m d a elektr 
uzatishlarda kuzatiluvchi o ‘ta yuklanish h o la tla rid a asosiy himoya
160

---

va BAQU ish la g an h o ld a b ir fazali Q T natijasidagi shikastlanish- 
larda va ta rm o q n i t a ’m irla s h sxem alarida; avtom atikani inkor eti- 
lishi n atijasid a b a rq a ro rlik n in g buzilishi tizim dagi yuklam alam ing 
katta q ism in i y o 'q o lis h ig a o lib k e lm a g an h o llard a n o rm al sxem a 
va holatlarda a v to m a tik a q u rilm ala rin i q o ‘llashga ruxsat etiladi;
b) 
ta rm o q la rn i n o rm a l va t a ’m irlash sxem alarida ko‘p fazali 
QT natijasid a asosiy h im o y a ishlaganda ham da liniya uzib q o ‘yil- 
ganda; e le k tr u z a tish d a y u k la m a n in g oshib ketishida kamyob ho- 
latlarini e ’tib o rg a o lm a slik k a ruxsat etiladi;
d) e lek tr tiz im n i n o rm a l holatidagi elektr uzatishda nosinxron 
rejimda ish la y o tg an q ism ig a toMiq ajratishda;
e) e n e rg o b irla sh m a la rg a biriktiriluvchi biror qism da quvvatni 
avariya h o la t d a ra jasid a g i yetishm ovchiligi yoki moMligi b o ‘lganda;
f) B A Q U yoki A Q U u sk u n ala ri norm al sxem alarda va holat­
larda ishlaganda.
B arqarorlik b u z ilish in i av to m a tik b artaraf etish qurilm alari qu- 
yidagilarga t a ’sir k o ‘rsatish i m um kin:
a) g id ro e le k tr sta n siy a g en erato rlarin in g bir qism ini, ayrim 
hollarda esa issiqlik e le k tr stansiyalari generatorlarini yoki blok- 
larini uzib q o ‘yishga;
b) issiqlik k u ch jih o z la rin i im koniyatdan kelib chiqqan holda 
bug‘ tu rb in a la rin in g y u k la m a la rin i tezk o r oshishiga va kamayi- 
shiga (k ey in c h alik , y u k la m a n i avtom atik ravishda avvalgi holatiga 
qaytarm agan h o ld a );
d) qisqa m u d d a tli e le k tr t a ’m in o ti uzilib qolishi m um kin boM­
gan (y u k lam an i m ax su s a v to m a tik uzgichlari) iste’m olchilarni bir 
qism y u k la m a larin i uzib q o ‘yishga (ayrim hollarda);
e) e n e rg o tiz im la rn i boMishga (qayd etilgan tadbirlar yetarli 
boMmagan ta q d ird a );
0
b u g ‘ tu rb in ala ri yuklam alarini qisqa m uddatda tez pasayib 
ketishiga (keyinchalik avvalgi yuklam ani avtomatik qayta tiklash bilan).
B a rq a ro rlik b u z ilis h in i a v to m a tik qayta tiklash qurilm alari 
ko‘n d a lan g va b o " y la m a sigMmli k o m p en satsiy a q u rilm alari va 
boshqa e le k tr u z a tish jih o z la rin i, m asalan, shuntlovchi reaktorlar, 
g en erato rlarn in g q o ‘zg ‘a tish n i av to m atik rostlagichlari va h.k.lar- 
ning ish h o la tla rin i o ‘zg artirib yuborishi m um kin.
E lektr sta n s iy a la rn in g aktiv quvvatlari pasayishini energoti- 
zirnda a v to m a tik c h a s to ta yuksizlagich (A C H Y )ning ishlashi yoki 
boshqa s h u kabi k o ‘n gilsiz o q ib atlarg a olib kelm aydigan dara- 
jada ch ek lash m a q sa d g a m uvofiqdir.
161

---