Musiqiy akustika

Tovushning tabiiy va sun’iy holati
Ovoz
bu tebranishdan hosil bo‘ladigan jarayon. Havoda yoki biron-bir jismning o‘zaro 
tebrani shi asosida vujudga keladi. Ovoz manbasi tovush naycha (svyazka)lari, musiqa asbo-
bining torlari yoki biron-bir tebranuvchi jism bo‘lishi mumkin. u o‘z atrofida tebranib ovoz 
chiqaradi. Bunda ovoz qattiqligi goh pasayadi goh balandlashadi. Bu ovozning boshlang‘ich 
manbasiga bog‘liq. yaratilgan manbadan «toza ton» hosil bo‘ladi (kamerton ovozi). musiqiy 
sozlardan fleyta sozi bu haqiqatga yaqinroq. 
Biz har kuni eshitadigan gaplar, musiqa yoki atrof-muhit shovqinlari bunday toza tonlar-
dan murakkabroqdir. Bunda biz ikki va undan ortiq tovush qo‘shilishlarini eshitamiz. akus-
tika asos larining ovoz texnikasini o‘rganishda ana shu tabiiy yaratilish qonuni o‘rganadi. Biz 
od diy, ya’ni toza tonni olib ko‘raylik. Ovoz boshanish manbasiga havo bosimi boshqa alrof-
muhit manbalariga qaraganda boshqacharoq bo‘ladi. Qulog‘imiz, ya’ni eshitish organi bi-
lan buni eshita oli shimiz kerak. Boshlanish bosim, o‘rta bosim, quyi bosim kabi tarqalishlar
 
ovoz bosimi 
de yiladi. Ovoz bosimining siqilishi ijobiy, ovoz bosimining yoyilishi salbiy deb 
ataladi. Ovoz bosimi xalqaro belgilar sistemasida Paskal (P) birligi bilan o‘lchanadi. Ovoz-
ning havodagi tarqalish tezligi 340–343 m/s. Demak ovoz ana shu tezlikda inson qulog‘idagi 
eshitish pardasiga kelib urildi. ana shu eshi tilgan ovoz to‘lqinlari 
ovoz maydoni
(звуковое 
поле) deyiladi. Bu ovoz to‘lqinlari havoda bir-biriga qo‘shilib tarqalishi esa ovoz bosimiga 
bog‘liq. Bunday to‘lqinlarning biz eshitadiganimiz 
ko‘ndalang
, eshitmaydiganimiz
 yonlama 
to‘lqinlar 
deyiladi.

---

7
Ovozning chastota diapazoni
Inson eshitish organlari (qulog‘i)ga urilgan ovoz akustik tebranish natijasida hosil bo‘ladi. 
Bu ovozlarni qabul qilish chegaralangandir. 18 yoshdan 20 yoshgacha bo‘lgan insonlarning 
eshitish qobiliyati 20 gertsdan 20000 gertsgacha tashkil etadi, bu oraliq