Musiqiy akustika

OVOZ YOZISH VA ESHITTIRISH VOSITALARI
Harakatdagi tashuvchilarga yozilayotganda signalning vaqt bo‘yicha o‘zgarishlari, yo-
zuv tashuvchilar holatining aniq koordinallari bo‘yicha o‘zgarishlariga aylantiriladi. yo-
yo-
zuv jarayo ni natijasida ovoj yozishda «fonogramma» deb ataladigan signalogramma hosil 
bo‘ladi. Sig nalogramma hosil qilishda fizik jarayon har xil bo‘lishi mumkin. ularning 
yozish usullari bo‘yicha yozuv turlari quyidagilar: mexanik, fotografik, magnit, magnit-
optikli, optikli. Barcha yozuv va o‘quv uskunalari, ularning turlaridan qat’i nazar, yozuv 
tashuvchilarni harakatlantiruvchi mexanizm va elektron bloklardan, qismlardan tashkil 
topadi.
Akustika fanining vazifalari
akustika bu fizikaning katta bo‘limi bo‘lib tovushni o‘rganuvchi fan hisoblana-
di. Ovoz ope ratorlari o‘zlarining ish jarayonida doimiy tarzda turli xildagi akustik holat-
larga duch keladilar. Shuning uchun ular akustikani umumiy arxitektura, neometrik mu-
siqa, elektroakustik, fi ziologik akustika hosil bo‘lishini, to‘lqinlar turlarini, tovush tezli-
gi, tovush balandligi (ton) qattiqligi (S-p) va tembrlarini o‘rganadilar. Havodagi zarralar-
ning tebranishi to‘lqinni hosil qiladi. Bu to‘lqin o‘z navbatida bir-biriga urilib tovush ho-
sil qiladi. Bunday tovushga inson ovozi, biron-bir musiqiy soz, tabiatdagi shovqinlar va 
hokazolar kiradi. tovushning tarqalish tezligi jismning turiga qarab turli xil tezlikda tar-
qaladi: yog‘ochda 3,500 m/s, shisha va toshda 500 m/s, rezina buyumlarda 70 m/s tez-
lik bilan harakatlanadi. tovush to‘lqinlarining oraliq masofasi 
tovush maydonlari 
deyi-
ladi. Ovoz tebranishi 
chastota 
deyiladi va uning yuqori pog‘onasi (ton) bilan belgilana-
di. eng sekin tebranish (bass) pastki notalar bilan belgilanadi. tebranish chastota bilan 
o‘lchanadi. (Igerts bu Is da tebranish, 1000 gerts bu Is da 1000 marotaba tebranishdir, ya’ni
1 kilogerts hisoblanadi).
Inson o‘z quloqlari bilan 20 gerts dan 20000 gerts gacha eshita olishi mumkin. Bu in-
son eshi ta olish qobiliyati chastotasi deyiladi. to‘lqinning majburiy tebranishining tarqalishi-
dan havoda turli xil to‘lqinlar paydo bo‘ladi. masalan: tekis aylanma sferik to‘lqinlar paydo 
bo‘lgan markaz dan uzoqlashgan sari aylanma va sferik to‘lqinlar asta-sekin tekis to‘lqinlarga 
aylanadi.
to‘lqinlarning gazda, suyuqlikda yoniga tebranishini kuzatishimiz mumkin. masalan, 
soz torlari, prujina, membrana va h.k.