Kaynak
Deneğin
Özellikleri
Davranış
UE
Araştırma
Modeli
Ortam
GAG
UG
İzleme/
Kalıcı-lık
Genelleme
Sosyal
Geçerlik
Walker,
Kavanagh ve
diğ.,1998
46 anasınıfı
öğrencisi (24
deney grubu,
22 kontrol
grubu)
Antisosyal
davranışlar
ve
akademik
becerilere
odaklanma
+
Deneysel
Okul ve
ev
% 90
+
Yüzdelik olarak
belirtilme-
miştir.
+
(kalıcı)
+
-
Golly ve diğ.,
1998
20 anasınıfı
öğrencisi
1 kız, 19
erkek
Antisosyal
davranışlar
ve
akademik
becerilere
odaklanma
+
Tek gruplu
(kontrol
grupsuz) öntest-
son test
okul
-
-
-
-
-
Golly ve diğ.,
2000
2 grup ikiz
(4 erkek)
5 yaş
(anasınıfı)
Antisosyal
davranışlar
ve
akademik
becerilere
odaklanma
+
Katılımcılar
arası Çoklu
Başlama Modeli
Okul ve
ev (ailenin
birisi ev
uygula
masını
uygula-
mamıştır)
% 97
+
Yüzdelik olarak
belirtilme-
miştir.
+
(kalıcı)
+
-
Overton ve
diğ.,, 2002
22 anasıfı
öğrencisi
5-6 yaş
6 kız,
16 erkek
Antisosyal
davranışlar
+
Tek gruplu
(kontrol
grupsuz) öntest-
son test
Okul ve
ev
% 95.5
+
(kontrol listesi
uygulanmıştır)
+
(çok
başarılı
olma
mıştır)
+
(1 yıl sonra
yapılıyor
genelleme
gözlenememiştir)
+
Öğretmen
ve ailelere
Mülakat
ugulama.
Beard ve Sugai,
2004
6 anasınıfı
öğrencisi
5 yaş
Antisosyal
davranışlar
ve
akademik
becerilere
odaklanma
+
Tek denekli
AB modeli
Okul ve
ev
% 94 ASD
% 97 AET
-
+
(kalıcı)
+
-
Tablo 1
Antisosyal Davranışları Önlemeye Yönelik Başarıya İlk Adım Erken Eğitim Programıyla İlgili Yapılan Bilimsel Çalışmalar
Başarıya İlk Adım Erken eğitim Programı
International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 6(1), 55-79.
64
Kaynak
Deneğin
Özellikleri
Davranış
UE
Araştırma
Modeli
Ortam
GAG
UG
İzleme-
Kalıcılık
Genelleme
Sosyal
Geçerlik
Walker,Golly,
Mclane ve
Kimmich, 2005
181 öğrenci
6-8 yaş
Sosyal
davranış
+
deneysel
Okul ve
ev
% 80
+
(kontrol listesi
uygulanmıştır)
-
-
+
Anket
öğrt.ve veli
Diken ve
Rutherford,
2005
4 öğrenci
5-7 yaş
Davranış
problemi
ve sosyal
beceri
+
Tek Denekli
(Katılımcılar
arası Çoklu
Başlama
Modeli)
Okul ve
ev
% 91.2,
89.5, 91.1,
86.9
% 100, 83.3,
96.6, 86.6
+
2 ay sonra
(kalıcı)
-
+
Öğretmen
ve ailelere
Mülakat
ugulama.
Lien-Thorne ve
Kamps, 2005
3 öğrenci
7-8 yaş
ADHD
Antisosyal
davranışlar
ve
akademik
beceriler
+
Tek Denekli
(Katılımcılar
arası Çoklu
Başlama
Modeli)
Okul ve
ev
% 92-100
-
-
-
+
Herkesten
görüş
alınmıştır.
Russell, 2006
1 erkek çocuk
6 yaş
Davranış
problemi
ve
akademik
performans
+
Tek Denekli
(ABCDC
Modeli)
Okul ve
ev
%94-96
+
%95-97
-
-
+
anket
Öğrt., aile
Carter ve
Horner, 2007
İlkokul
birinci sınıfta
okuyan bir
erkek öğrenci
(6 yaş)
Davranış
problemi
ve
akademik
beceriler
+
Durum
Çalışması
Tek Denekli
(ABCDC
Modeli)
Okul
% 92-97
+
Yüzdelik
belirtil-
memiş
-
-
+
Öğretmen
görüşü
alınmıştır.
Rodriguez,
Sheldon,
Loman ve
Horner, 2009
İlkokul
birinci sınıfa
ve anasınıfına
devam eden
5-6
yaşlarında
olan 3
öğrenci.
Davranış
problem
+
Tek Denekli
(Katılımcılar
arası Çoklu
Başlama
Modeli)
Okul
% 97
% 100
-
-
+
Başarıya İlk Adım Erken eğitim Programı
International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 6(1), 55-79.
65
Kaynakça
Deneğin
Özellikleri
Davranış
UE
Araştırma
Modeli
Ortam
GAG
UG
İzleme/
Kalıcılık
Genelleme
Sosyal
Geçerlilik
Seeley ve diğ.,
2009
İlkokul 1 ila
3. sınıfa
devam eden
ortalama 6-10
yaşlarında
olan 200
öğrenci (55
deney, 44
kontrol) Not:
42 öğrencinin
dikkat
eksikliği
vardır.
Davranış
problem,
sosyal
beceri ve
akademik
beceriler
+
Öntest-son test
kontrol gruplu
deneysel desen
Okul ve
ev
% 92
% 86
(kontrol listesi
uygulanmıştır)
-
-
+
Öğrt: % 92
Veli: % 92
Carter ve
Horner, 2009
5-7
yaşlarında
3 erkek
öğrenci
Davranış
problemi
ve
akademik
performans
+
Tek Denekli
(Katılımcılar
arası Çoklu
Başlama
Modeli)
Okul
% 96
% 95- 97
-
-
+
3’lü likertli
anket
Öğrt., aile
Suprague ve
Perkins, 2009
4 anasınıfı, 5-
6 yaş
1 kız, 3 erkek
Davranış
problemi
+
Tek Denekli
Katılımcılar
arası
ÇokluBaşlama
Okul ve
ev
% 95
% 90
-
-
+
Anket
Öğrt.
Walker ve diğ.,
2009
200 öğrenci
6-10 yaş
Davranış
problem
+
Öntest-son test
kontrol gruplu
deneysel desen
Okul ve
ev
% 95- 99
% 92
-
-
+
Anket
Öğrt ve
veli % 92
Dikenve diğ.,
2010
8 Anasınıfı, 8
1. ve 8 2.
Sınıfa devam
eden toplam
24 öğrenci
(12 deney,12
kontrol
grubu), 21
erkek, 3 kız
Davranış
problem,
sosyal
beceri ve
akademik
beceriler
+
Öntest-sontest
kontrol gruplu
deneysel desen
Okul ve
ev
% 92.5
% 94.58
-
-
+
Anket
Öğrt ve
veli
Başarıya İlk Adım Erken eğitim Programı
International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 6(1), 55-79.
66
Kaynak
Deneğin
Özellikleri
Davranış
UE
Araştırma
Modeli
Ortam
GAG
UG
İzleme/
Kalıcılık
Genelleme
Sosyal
Geçerlilik
Diken,
Cavkaytar ve
diğ., 2011
102 öğrenci
(53 deney,49
kontrol)
31 anasınıfı
37 1. Sınıf
34 2. sınıf
Davranış
problem,
sosyal
beceri ve
akademik
beceriler
+
Öntest-sontest
kontrol gruplu
deneysel desen
Okul ve
ev
Anasınıfı:
% 93.3
1. sınıf:
% 86.2
2. sınıf: %
90
% 91
-
-
+
Anket
Öğrt ve
veli
Diken, Bozkurt
ve diğerleri,
2011
36-72 aylık
18 anaokulu
öğrencisi (9
deney, 9
kontrol),
Davranış
problem,
sosyal
beceri
+
Öntest-sontest
kontrol gruplu
deneysel desen
Okul ve
ev
+
Yüzdelik
belirtil-
memiş
+
% 94.25
-
-
+
Anket
Öğrt ve
veli
Karaoğku,
(2011).
60-72 aylık
anasınıfı
öğrencileri,
2 kız 22
erkek
Davranış
problem,
sosyal
beceri ve
akademik
beceriler
+
Öntest-sontest
kontrol gruplu
deneysel desen
Okul ve
ev
+
Yüzdelik
belirtil-
memiş
Öğrt. % 81
Rehber %82
-
-
-
Özdemir, 2011
4 ilkokul
öğrencisi
7 yaş (dikkat
eksikliği)
Akademik
beceriler
+
Tek Denekli
(Katılımcılar
arası
ÇokluBaşlama
Modeli)
Okul ve
ev
% 90
% 94
+
3 ay sonra
(Kalıcı)
-
-
Sumi ve diğ.,
2012
286 ilkokul
2.ve 3. Sınıf
öğrencisi
(142 deney,
144 kontrol)
Davranış
problemi
ve
akademik
beceriler
+
Öntest-son test
kontrol gruplu
deneysel desen
Okul ve
ev
% 80
% 94
-
-
+
% 95
Anket
Öğrt ve
veli
Not. Makaleler yayın yıllarına göre sıralanmıştır. UE: Uygulama etkililiği, GAG: Gözlemciler arası güvenirlik, UG: Uygulama güvenirliği
Başarıya İlk Adım Erken eğitim Programı
International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 6(1), 55-79.
67
Bulgular
Bu araştırma için tespit edilen makalelerin, yukarıda belirtilen kategoriler çerçevesinde
ayrıntılı analizleri yapılarak tablolaştırılmıştır. Davranış problemi gösterme riski görülen
çocuklara BİA Erken Eğitim Programının kullanıldığı araştırmaların kısa analizi Tablo
1’ de gösterilmiştir.
Katılımcılar ve Özellikleri
Alanyazın taraması sonucuna göre, BİA Erken Eğitim Programıdavranış problemi
gösterme riski bulunan toplam 1156 çocuğa uygulanmıştır. Katılımcıların özellikleri;
tanı, yaş ve cinsiyetleri açısından incelendiğinde, katılımcıların cinsiyet özellikleri tüm
araştırmalarda belirtilmemiştir. Katılımcıların cinsiyet özelliklerinin belirtildiği
araştırmalar (Carter ve Horner, 2007; 2009; Diken ve diğ., 2010; Golly, ve diğ., 1998;
Golly ve diğ., 2000; Karaoğlan, 2011; Suprague ve Perkins, 2009; Overton ve diğ.,
2002; Russell, 2006 ) dikkate alındığında kadın katılımcı sayısının erkek katılımcılara
oranla çok az olduğu görülmektedir. Katılımcıların yaş gruplarına göre dağılımları
incelendiğinde, 194 (% 17) tanesinin anasınıfı öğrencisi, 962 (% 83) tanesinin de ilkokul
birinci ve ikinci sınıf öğrencisi olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, alanyazın incelemesine
dahil edilen 21 araştırmadan ikisi hariç (Özdemir, 2011; Seeley ve diğ., 2009)
katılımcıların belirli bir yetersizlik tanısının bulunmadığı fakat yukarıda belirtilen iki
çalışmaya katılan toplan 46 katılımcının dikkat eksikliği tanısının bulunduğu
saptanmıştır. Bunların dışında Lien-Thorne ve Kamps, (2005) çalışmasında BİA Erken
Eğitim Programı antisosyal davranışları önlemenin yanında katılımcılarda gözlemlenen
dikkat eksikliği özelliği taşıyan davranışları da önlemeye yönelik uygulamışlardır.
Davranış ve Davranışın Seçilme Nedenleri
Ulaşılan çalışmalarda genel olarak, araştırmacıların BİA Erken Eğitim Programını
5-10 yaşları arasındaki bireylerde görülen antisosyal davranışları ortadan kaldırma, bu
davranışları söndürme veya azaltma, akademik becerilere odaklanabilme ve bazı basit
sosyal becerileri kazandırmada uyguladıkları tespit edilmiştir.
Bu davranışların seçilme nedeni BİA Erken Eğitim Programının özellikle antisosyal
davranışı, bireyde tam olarak kalıcı hale gelmeden önce södürmek için geliştirilmiş
olmasıdır.
Uygulamanın Etkililiği
Ulaşılan 21 çalışmadaki verilere bakıldığında tüm çalışmaların katılımcılarda
gözlemlenen antisosyal davranışı azaltma/söndürmede etkili olduğu tespit edilmiştir
(Bkz. Tablo 1). Diğer çalışmalardan farklı olarak çalışmaların üç tanesinde (Carter ve
Horner, 2007; Carter ve Horner, 2009; Russell, 2006) programın sınıf modülüne işlevsel
davranışsal destek uygulamaları eklenerek programın etkililiği değerlendirilmiştir.
Araştırma Modeli
BİA Erken Eğitim Programı ilk olarak Walker, Kavanagh ve diğ., (1998) tarafından
deneysel araştırma modeli kullanılarak uygulanmıştır. Bu çalışmada araştırmacılar,
Başarıya İlk Adım Erken eğitim Programı
International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 6(1), 55-79.
68
antisosyal davranış geliştiren 46 anasınıfı öğrencisinin 24’ünü deney grubuna, 21’ini
kontrol grubuna rastgele seçimle atayarak BİA Erken Eğitim Programını
uygulamışlardır. İlk çalışmayı takip eden diğer çalışmaların araştırma modelleri
incelendiğinde farklı araştırma tasarımlarının kullanıldığı tespit edilmiştir. İncelenen
araştırmaların dokuzu (Diken, Bozkurt ve diğ., 2011; Diken, Cavkaytar ve diğ., 2011;
Diken ve diğ., 2010; Golly ve diğ., 2005; Seeley ve diğ., 2009; Karaoğlan, 2011; Sumi
ve diğ., 2012; Walker ve diğ., 2009; Walker, Kavanagh ve diğ.,1998) öntest-son test
kontrol gruplu deneysel desen, üçü (Beard ve Sugai, 2004; Golly ve diğ., 1998; Overton
ve diğ., 2002) tek denekli (kontrol grupsuz) öntest-son test, yedisi (Carter ve Horner,
2009; Diken ve Rutherford, 2005; Golly ve diğ., 2000; Lien-Thorne ve Kamps, 2005;
Özdemir, 2011; Rodriguez ve diğ., 2009; Suprague ve Perkins, 2009) tek deneklili
(katılımcılar arası çoklu başlama modeli), ikisi (Carter ve Horner, 2007; Russell, 2006)
durum çalışması tek denekli (ABCDC Modeli) araştırma yöntemleriyle desenlenmiştir.
Ortam
Yapılan alanyazın incelemesi sonucuna göre, Walker ve diğ., (1997) tarafından
geliştirilen BİA Erken Eğitim Programı, program modüllerinin gereği olarak okul ve ev
ortamlarında uygulanmıştır. Ancak dört araştırmada (Carter ve Horner, 2007; Carter ve
Horner, 2009; Golly ve diğ., 1998; Rodriguez ve diğ., 2009) BİA Erken Eğitim
Programı sadece okul ortamında uygulanmıştır. Diğer 17 araştırmada modülde
belirtildiği gibi programının okul modülü başlatıldıktan 10 gün sonra ev modülü de
uygulamaya konulmuştur.
İzleme ve Genelleme
Ulaşılan makaleler izleme ve genelleme verileri açısından değerlendirildiğinde, altı
çalışmada (Beard ve Sugai, 2004; Diken ve Rutherford, 2005; Golly ve diğ., 2000;
Overton ve diğ., 2002; Özdemir, 2011; Walker, Kavanagh ve diğ., 1998) müdahalenin
çocukların davranışları üzerindeki etkisinin uzun dönemde devam edip etmediği
incelenmiştir. Ayrıca dört araştırmada (Beard ve Sugai, 2004; Golly ve diğ., 2000;
Overton ve diğ., 2002; Walker, Kavanagh ve diğ.,1998) incelenen makalelerden farklı
olarak BİA Erken Eğitim Programının katılımcılardaki antisosyal davranışı azaltmaya
veya söndürmeye yönelik etkisinin müdahale uygulamasından sonra da farklı yıllarda,
farklı sınıf ortamlarında da devam ettiğini orta koymuşlardır. Bununla birlikte programın
okul ve ev ortamında paralel yürütüldüğü çalışmalar (Beard ve Sugai, 2004; Diken ve
diğ., 2010; 2011; Diken, Bozkurt ve diğerleri, 2011; Diken ve Rutherford, 2005; Golly
ve diğ., 2000; Lien-Thorne ve Kamps, 2005; Karaoğku, 2011; Overton ve diğ., 2002;
Özdemir, 2011; Russell, 2006; Seeley ve diğ., 2009; Sumi ve diğ., 2012; Suprague ve
Perkins, 2009; Walker ve diğ., 2005; Walker ve diğ., 2009; Walker, Kavanagh ve
diğ.,1998) programın ev uygulamaları sayesinde çocukların davranışlarındaki olumlu
değişimlerin farklı bir ortama da genellenmesinin sağlandığını ortaya koymuşlardır.
Sosyal Geçerlik, Gözlemciler Arası Güvenirlik ve Uygulama Güvenirliği
Özel eğitime gereksinimi olan öğrencilerin antisosyal davranışlarını önlemeye yönelik
BİA Erken Eğitim Programının uygulandığı araştırmalar incelendiğinde, altı araştırmada
(Beard ve Sugai, 2004; Golly ve diğ., 1998; Golly ve diğ., 2000; Karaoğlan, 2011;
Başarıya İlk Adım Erken eğitim Programı
International Journal of Early Childhood Special Education (INT-JECSE), 6(1), 55-79.
69
Özdemir, 2011; Walker, Kavanagh ve diğ.,1998) sosyal geçerlik hakkında açık bir
bilgiye rastlanmamıştır, üç çalışmada (Seeley ve diğ., 2009; Sumi ve diğ., 2012; Walker
ve diğ., 2009) sosyal geçerlik verilerinin sayısal değerleri belirtilmiştir. Yukarıda
belirtilen üç çalışmada sosyal geçerlik verileri uygulamaya katılan öğrencilerin öğretmen
ve velilerine anket uygulanarak elde edilmiştir ve bu uygulanan anket sonuçlarına göre
araştırmaların (Seeley ve diğ., 2009; Sumi ve diğ., 2012; Walker ve diğ., 2009) sosyal
geçerliği % 90 ile % 95 olarak belirtilmiştir. İki araştırmada (Diken ve Rutherford, 2005;
Overton ve diğ., 2002) müdahale uygulamasından sonra öğretmen ve velilerle görüşme
yapılarak uygulanan eğitim programına yönelik sosyal geçerlik verisi toplanmış, yedi
araştırmada (Carter ve Horner, 2009; Diken ve diğ., 2010; Diken, Bozkurt ve diğ., 2011;
Russell, 2006; Sumi ve diğ., 2012; Suprague ve Perkins, 2009; Walker ve diğ., 2005)
öğretmen ve velilere anket uygulanmış, bir çalışmada (Carter ve Horner, 2009) sadece
öğretmen görüşü alınmış, başka bir çalışmada (Lien-Thorne ve Kamps, 2005) ise
katılımcılardan, öğretmenlerden ve velilerden ayrı ayrı görüş almıştır. Son olarak da,
Rodriguez ve diğ., (2009) sosyal geçerlik verisi toplamıştır fakat bu çalışmada veri
toplama yöntemi belirtilmemiştir. Yukarıda belirtilen sosyal geçerlik verisinin
toplanandığı çalışmalarda öğretmen ve veliler BİA Erken Eğitim Programı
uygulamalarından memnun olduklarını belirtmişlerdir (Bkz. Tablo 1).
Ulaşılan araştırmaların gözlemciler ve uygulamacılar arası güvenirlilik verilerinin
sağlanıp sağlanmadığına dair ayrıntılı analizi yapılmış ve BİA Erken Eğitim
Programının okul ve ev ortamlarında uygulandığı için araştırmacıların her iki ortam
uygulamaları için ayrı veri topladıkları tespit edilmiştir. Tablo 1’de belirtilen verilerin
birincisi okul ortamını, ikincisi ev ortamı için toplanan değerleri göstermektedir. İki
çalışmanın (Sumi ve diğ., 2012; Walker ve diğ., 2005) gözlemciler arası güvenirlilik
verisi % 90, diğer çalışmalarda ise % 90 ile %100 arasındadır. Ancak üç çalışmada
(Diken, Bozkurt ve diğ., 201; Golly ve diğ., 1998; Karaoğlan, 2011) gözlemciler arası
güvenirliğin sağlandığı vurgulansa da bu veriler açık bir şekilde belirtilmemiştir.
İncelenen makaleler uygulama güvenirliği açısından gözden geçirildiğinde, genel olarak
çalışmalarda uygulama aşamalarının ayrıntılı bir biçimde açıklandığı tespit edilmiştir
fakat üç çalışmada (Beard ve Sugai, 2004; Golly ve diğ., 1998; Lien-Thorne ve Kamps,
2005) açık bir şekilde uygulama güvenirlik verisine rastlanmamıştır. Diğer 18
çalışmanın beşinde (Golly ve diğ., 2000; Overton ve diğ., 2002; Russell, 2006; Walker
ve diğ., 2005; Walker, Kavanagh ve diğ.,1998) uygulama güvenirlik verisi toplanmıştır
fakat bu çalışmalarda veriler yüzdelik olarak belirtilmemiştir. iki çalışmanın (Karaoğlan,
2011; Seeley ve diğ., 2009) uygulama güvenirlik verisi % 81 ile % 86, diğer 11
çalışmanın (Carter ve Horner, 2009; Diken, Bozkurt ve diğ., 2011; Diken ve diğ. 2010;
Diken, Cavkaytar ve diğ. 2011; Diken ve Rutherford, 2005; Özdemir, 2011 Dostları ilə paylaş: |