UŞaqlarin hüquqlari və jurnaliSTİka praktikasi hüquqlara əsaslanan perspektiV

Sonrakı şərh və resurslar 

MediaVays Fondu və BMT Uşaq Fondu: Uşaqla-

rın Hüquqları və Media, 1999. 

Bir sıra ümumi jurnalistika vəsaitləri, o cümlədən 

ümumi mənalı mənbələr kimi məsələlərdən bəhs 

etməklə David Randalın Universal Jurnalist kitabı 

və ya Riçard Keblsın Qəzet Təlimatı.

Maykl Foley «Mütləqiyyət və Məxfilik», Etik 

Məkan, Cild 1 №2, 2004-cü il:

www.ethicalspace.org. 

 Журналистика жаргонларынын яксяриййяти филмляр вя новеллалар васитясиля диля кечмишдир. Лакин 

сюзлярин дягиг мянасына нязярян щямишя узлашма олмур, буна эюря мянбя иля данышдыгда 

вя йа мцсащибя апардыгда нязярдя тутдуьунузу изащ етмяйиниз ваъибдир. Щямчинин билин 

ки, бязи инсанлар медиа щаггында даща чох мялуматлыдырлар. Диэяр беля щаллар кими саьлам 

дцшцнъя чох вахт ян йахшы истигамят щесаб олунур. Хатырлайын ки, ушаг щцгуглары щаггында 

йазылар ян щяссас сащя олараг галмаьа мейд едир. 

МЯТБУАТА АЧЫГЛАНАН ВЯ АЧЫГЛАНМАЙАН 

Ушаг щцгуглары сащясиндя чалышан инсанлар пис ямялляр вя йа зоракылыг щаггында мялумат 

вермяйи истяйя билярляр. Сащянин щяссаслыьыны нязяря алараг, журналистлярин гейри-рясми сурятдя 

щяр кясля неъя сющбят етмяйи вя няйин сюйляниляъяйини дярк етмяляри сон дяряъя зяруридир. 

Аноним мянбя иля сющбят едяркян, гейри-рясми сурятдя няйи сюйлямяк истядийинизи вя бунун 

няйин нязярдя тутулдуьуну щямишя изащ един. 

МЯХСУСИ СИТАТЛАР 

Бу, яксяр журналистлярин шяхсин дедикляри барядя дягиг мялумат вермяляри цчцн истядикляри вя 

ещтийаъ дуйдуглары бир мягамдыр. Бу, мятбуат материалынын мютябярлийини вя доьрулуьуну юня 

чякир. Ситат идеал олараг ады чякилян шяхся мянсуб олмалыдыр.

МЯТБУАТА АЧЫГЛАНАН  

Журналист рясми сурятдя мянбя иля сющбят едяркян, гейд олунан мцлащизяляр вя ирадлар гейри-

ихтийари олараг ачыгланыр, беля ки, онлар ситат кими эюстяриля вя шяхсин ады ачыглана биляр. 

62

MƏNBƏLƏRİN NƏZƏRDƏN KEÇİRİLMƏSİNDƏ ƏSAS TERMİNLƏR 

МЯТБУАТА АЧЫГЛАНМАЙАН 

Гейри-рясми сурятдя сюйлянилянляр ситат кими эюстярилмямялидир вя йалныз илкин информасийа 

олараг нязярдя тутулур. Ящямиййятлиси одур ки, сизин сющбят етдийиниз шяхс щяр щансы фактын 

сюйлянилмясиндян яввял гейри-рясми сурятдя щяр щансы разылыьын ялдя олундуьуну дярк едир. 

Щяддиндян артыг тез-тез гейри-рясми ачыглама вермяйя разылашмайын; сизин версийа ясассыз 

вя ядябсиз эюрцняъякдир ки, бу да мялуматын бязи щиссяляринин уйдурулдуьу барядя шцбщя 

доьура биляр. Верилян информасийа «эцман едилир ки,...» кими эюрцня биляр. Бязи щалларда гейри-

рясми сурятдя верилян мялуматлары юзцнцз цчцн топлайараг башга бирисини сорьу-суал едя вя 

ону рясми сурятдя ялдя едя билярсиниз. 

МЯНСУБИЙЙЯТИН ЭЮСТЯРИЛМЯМЯСИ 

Кимся щяр щансы факт щаггында мялуматын верилмясини, лакин адынын бунунла ялагядар 

щалландырылмамасыны истяйя биляр (буна зямин олараг: «ишэцзар мянбяляр», «йахын 

мянбяляр...», «йцксяк мянбяляр» вя саир). Щяр щансы шяхс ишэцзар сащя щаггында шярщ 

вермяйя разы ола биляр, лакин рягибляри барядя шярщ вермиш шяхс кими эюрцнмясини истямяз. 

Бязи юлкялярдя щюкумятин мятбуат рясмиси мянсубиййятин ачыгланмамасы принсипи ясасында 

щямишя фяалиййят эюстярир. Бу, даща оптимал версийаны формалашдырдыьына вя даща чох 

мютябярлийя малик олдуьуна эюря адынын мялуматларла ялагядар щалландырылмасына иъазя 

вермяси цчцн инсанлары инандырмаьа чалышын. 

ШЯРЩЯ ЕЩТИЙАЪ ЙОХДУР 

«Шярщя ещтийаъ йохдур» фикрини сюйляйян инсанлары инандырмаьа чалышын ки, бу, иътимаййятин 

юзцнямяхсус гярар вермясиня вя нятиъя чыхармасына сябяб ола биляр. 

BÖLMƏ 2: uşaqların hüquqları və peşəkar jurnalistika praktikası

Uşaqların Hüquqları və Jurnalistika Praktikası – Tələbənin İstiqamətləndirilməsi

63

Uşaqlar mənbələr kimi və razılığın 

alınması 

 UŞAQLAR valehedici və ya qorxunc hadisələrə 

məruz qalmayana qədər onlar nadir hallarda xəbər 

gündəliyinin tərkib hissəsi olurlar. Xəbərlər əsasən 

yaşlılar üçün və onlar haqqında bir məlumat kimi 

hesab edilir. 

Məşhur valideynlər üçün uşağın doğulması, 

uşaqların seksual zorakılığı və ya qaçqın çadırla-

rında tələf olan uşaqlar barədə açıqlamalar xəbər 

sərlövhələrində yer tuta bilər, lakin uşağın nöqte-

yi nəzərinə nisbətən yaşlının reaksiyasına daha çox 

diqqət yetiriləcəyi ehtimal edilir. 

Əgər uşaqların və gənclərin bir şikayəti vardırsa, 

bu o deməkdir ki, onlara heç kəs qulaq asmır. Onla-

rın yaşlılara təklif edəcəyi tipik fərasəti hələ də özü-

nü göstərir. Onlar yaşlıların fiziki və sosial mühiti-

ni paylaşır, eləcə də özünəməxsus tərzdə cinayətin 

təsirinə və ya iqtisadi və qanunvericilik dəyişikliyinə 

məruz qalırlar. 

Uşaqlar mediada təmsil olunarkən, onlar 

stereotiplənməyə və himayə olunmağa meyl edirlər. 

Mühüm faktlarla dolu hadisələr barədə versiyala-

rın və uşaqların rəylərinin toplanılmasında ixtisas-

laşmaq üçün jurnalistlərin təyin edilməsi media qu-

rumlarının tarazlığı tənzimləməyə başlaya biləcəyi 

bir üsuldur. Dünyada sağlam düşüncə tərzini forma-

laşdıra bilən gənc müxbirlərin şəbəkələrinin inkişaf 

etdirilməsi də bunu fərqləndirə bilər. 

Gənclərin onları əhatə edən dünyanı necə 

gördüklərini dərk etmək və bu dünyagörünüşü 

ictimaiyyətə çatdırmaq jurnalistlərin üzləşdiyi ən 

çətin tapşırıqlardan biridir, bununla yanaşı onlara 

uşaqlarla iş aparılmasında nadir hallarda təlim ke-

çirilir. Jurnalistlər məlumatların toplanılmasında və 

dərc olunmasında uşaqlara heç bir zərər vurmadan 

onların ədalətli şəkildə təcəssüm etdirilməsi üçün 

məsuliyyət daşıyırlar. 

Uşaqların qorunması zərurəti ilə birlikdə 

həqiqətin söylənilməsinə dair jurnalistika öhdəliyinin 

tarazlaşdırılması çətinliklər və etik məsələlər ilə do-

ludur. Müxbirlər təhlükə altında olan uşaqların həyat 

tərzinə müdaxilə etməlidirlər? Jurnalistlər uşaqların 

travma hadisəsinə məruz qalmasından sonra onlar-

la müsahibə aparmalıdırlar? Hansı hallarda uşaqla-

rın şəxsiyyətini tam müəyyənləşdirmək və ya onun 

görünüşünü gizlətmək məqsədəuyğun hesab edilir?  

Ümumən qəbul edilir ki, yaşlılara nisbətən 

gənclərin şəxsi həyatının toxunulmazlığına daha 

böyük təminat verilməlidir. Lakin bir çox ölkələrdə 

ictimai məkanda müsahibə aparılmasına razı-

lıq verən uşaqların adlarının, ifadələrinin və ya 

təsvirlərinin istifadəsini qadağan edən qanunlar 

mövcud deyildir. 

Qərarların necə yetirilməsinə nəzərən onlar 

qəbul edilərkən, uşağın ən yaxşı maraqları 

başlıca olaraq nəzərdən keçirilməlidir. Jurnalistlər 

müsahibə şəraitində və dərc olunan faktların 

nəticələri ilə əlaqədar uşağa dəyə bilən zərəri 

minimuma endirməlidirlər. Uşaqların və gənclərin 

rifahının qorunması mükəmməl jurnalistika 

praktikası ilə ziddiyyət təşkil etməməlidir. Bütün 

jurnalistlər bəzi ilkin sualları gərək özlərindən 

soruşsunlar:

 

•

  Azyaşlı uşaqlar böyüklərin razılığı ilə müsahibə 

verirlər? Uşaqların müsahibələrinin aparıla 

biləcəyi hüquqi kontekst mövcuddurmu?

•

  Müsahibə uşaq üçün münasib tərzdə, o 

cümlədən lazımi vaxt və əlverişli şəraitdə apa-

rılmışdır?

ЯСАС АРАШДЫРМА ПРЕДМЕТЛЯРИ 

• Ушагларла неъя мцсащибя апарылмалыдыр? 

• Ушаглар йалныз ъавабдещ йашлынын иштиракы иля мцсащибя вермялидирляр? 

• Валидейнин вя йа гяййумун иштиракы олмадан ушагла ня вахт мцсащибя апарыла биляр? 

•  Ушагларла мцсащибя апарылмасы йашлылардан мцсащибя эютцрян шяхслярин мцхтялиф 

баъарыглара малик олмасыны тяляб едирми?

5. UŞAQLARLA MÜSAHİBƏ APARILMASI 

Uşaqlar mənbələr kimi və razılığın alınması 

64

•

  Uşağın iradlarının qısa müddətli və uzun 

müddətli potensial nəticələri nəzərdən keçiril-

miş və müsahibə verən şəxsə izah edilmişdir? 

•

  Materialların nəşr olunmasından sonra uşaqla-

rın müdafiə edildiyinə və digər uşaqların naşir 

ilə əlaqə yaratması üçün təminat sistemlərinin 

hazır vəziyyətdə olduğuna təminat verilməsi 

üçün tədbirlər yerinə yetirilmişdir? 

•

  Uşaqlar onların söylədikləri ilə əlaqədar 

hansı tədbirlərin yerinə yetiriləcəyi barədə 

məlumatlandırılır və onların hazır xəbər buraxı-

lışını seyr etməsinə icazə verilir? 

«Operativ» xəbərlər buraxılışının meydana 

gəlməsi ilə gənclərlə iş aparılması üzrə sadə qay-

dalar qısa vaxt müddətində çalışan heyət üçün 

böyük əhəmiyyət kəsb edir. CNN sensasiya-

lı xəbərlərin verilməsi üzrə uşaqlarla müsahibə 

aparılıb-aparılmaması barədə qərar qəbul edilərkən 

beş amilin siyahısını işləyib hazırlamışdır. Bunlara 

daxildir:

 

•

  yaş və yetkinlik 

•

  baş verən zorakılığın dərəcəsi 

•

  uşağın hər hansı zorakılıq qurbanları ilə 

əlaqəsi 

•

  valideyn icazəsinin mövcudluğu 

•

  videoyazının lentə köçürülməsi və ya canlı

olması 

Həmçinin BBC uşaqlarla iş aparılması üzrə sərt 

təlimatlara malikdir. 

BBC-nin uşaqlara dair redak-

siya prinsiplərinə bax. 

Uşaqlar yaşlılara və səlahiyyətli şəxslərə öz 

istəklərinə uyğun hesab etdikləri fikirləri çatdır-

mağa meyl edirlər ki, bu da real olaraq onların 

demək istədikləri kimi həmişə eyni olmur. Tədqiqat 

onu göstərir ki, uşaqlara birbaşa sual verilməsinə 

nisbətən öz əhvalatlarını söyləmək üçün sərbəst 

surətdə vaxt verildikdə, onlar daha dəqiq 

məlumatları çatdırırlar. Dolayı suallar uşaq üçün eti-

barlılığı təmin edə bilər. 

Uşaqların tanıdığı yaşlıların onların müsahibəsi 

zamanı yanlarında olduğuna təminat verilməsinin 

məqsədəuyğun hesab edilə biləcəyinə baxma-

yaraq, uşaqlar öz həmyaşıdları ilə birlikdə olduq-

da  ən səhih məlumatlar əldə ediləcəkdir. Hər hal-

da mümkün olduqca münasib yaşlının (valideynin 

və ya himayəçinin) razılığının alınması ümumilikdə 

əhəmiyyət kəsb edir. 

Münasib yaşlının icazəsinin alınması və 

müsahibənin mahiyyətinin məyusluq yaratmaya-

cağına təminat verilməsi üçün ümumi qayda tətbiq 

edilməli olsa da, uşaqların fikirlərinin problemli ol-

madığı mövzular mövcuddur. Məsələn, qidalanma 

və uşağın nə ilə qidalanmasına dair versiya xeyli 

sayda uşaqların nə yeməyi xoşladıqları və ya onla-

ra nə qədər cibxərcliyinin verildiyi barədə fikirləri ilə 

tamamlana bilər. 

Təsvirlər ilə uşaqlardan istifadə 

edilməsi 

Media tərəfindən təqdim olunan faciə, 

münaqişə, təbii hadisələr və ümid ilə bağlı ən ef-

fektiv təsvirlərin bəziləri uşaqları xarakterizə etmiş-

dir. Məsələn, napalm bombalarının dağıdıcı qüvvəsi 

Vyetnamda yol boyunca qaçan doqquz yaşlı Fan Ti 

Kim Fuk ilə daim əlaqədar olacaqdır. Nik Ut şəklə 

görə 1972-c ildə Ümumdünya Mətbuat Fotoşəkli 

mükafatına layiq görülmüşdür. Bu kadr nəşr olu-

narsa və əgər nəşr olunmazsa, bunun səbəbini 

müzakirə etməyə dəyər. Bu kadrın nəşri öz diqqət 

mərkəzinə uşağın marağını cəlb etmişdirmi və ya-

xud bu nəşrə səbəb olan Vyetnam müharibəsinə 

daha çox diqqət yetirilmişdir? 

 

Şəkilə bu vebsaytda baxıla bilər: 

http://www.worldpressphoto.org/index.

php?option=com_photogallery&task=view&id=177

&Itemid=115&bandwidth=high 

Bu fotokadrlar kimi təsvirlərin cəlbedici aspek-

ti uşaqların müəyyən olunmasından ibarətdir; on-

lar adları və keçmiş tarixçələri olan adi audi-

toriya hesab edilirlər. Bununla yanaşı uşaqla-

rın adları açıqlanmadan onların şəxsiyyətlərinin 

müəyyən edilməsi ölümlə nəticələnə bilər. Qərb 

qəzetində azyaşlı əsgərin şəxsiyyətinin müəyyən 

edilməsi minlərlə mil uzaqlıqda müharibənin tüğ-

yan etdiyi Afrika ölkəsində həmin uşağın qətli ilə 

nəticələnmişdir. Uşaqları zorlayan şəxslər on-

ların qəddar əməllərinə kiminsə şahid olması-

nı istəmirlər. Kosova böhranı zamanı Balkan 

ölkələrinin redaktorları ölkədən qovulmuş uşaqların 

rəsmlərindən istifadə etməyi azaltmışlar, çünki onlar 

hərbi cinayətlər üzrə məhkəmə proseslərində po-

tensial şahidlərin müəyyənləşdirilməsinin risklərini 

əvvəlcədən bilirdilər. Digər Qərb mediasında bu 

cür sükut olmamışdır, bununla görünürdü ki, belə 

təsvirlərin effektivliyi Birləşmiş Millətlər Təşkilatı və 

NATO qüvvələri tərəfindən müdaxilə edilməsini sti-

mullaşdıra bilər. 

Müharibədə əsir götürülən uşaqların, 

cinayətlərin və təbii fəlakətlərin təsvirlərindən 

istifadə olunması güclü mühakimə tələb edir. 

Fotojurnalistlər öz şəkillərinin qeyri-müvafiq 

və kontekstdən kənarda istifadə olunduğu 

barədə şikayət etmişlər. Sanitariya işçiləri xarici 

jurnalistlərlə qəfil toqquşmanın nəticəsində uşaq-

ların əyani şəkildə qorxa və zədə ala biləcəyindən 

xəbərdar olmadan qaçqın düşərgələrində 

məhrumiyyətlərə məruz qalmış uşaqla-

rın şəkillərinin çəkən operator-çəkiliş qrupları-

nın barəsində şikayət etmişlər. Uşaqların hüquq-

BÖLMƏ 2: uşaqların hüquqları və peşəkar jurnalistika praktikası

Uşaqların Hüquqları və Jurnalistika Praktikası – Tələbənin İstiqamətləndirilməsi

65

larının media tərəfindən pozulması haqqında şikayət 

etməyə tələsən QHT-lər büdcə ayırmalarının həçminin 

artırılması üçün özləri uşaqların təsvirlərindən istifadə 

edə bilərlər. Uşaqların şəkillərinə nisbətən onların 

fəaliyyətinin yerinə yetirilməsinin daha çox səmərəsi 

nədən ibarətdir? 

Əgər baş verərsə, hansı şəraitdə «xəbər dəyərləri» 

uşağın ən yaxşı maraqlarını üstələyir? Uşağın 

şəxsiyyətinin müəyyənliyinin xüsusi risklərə məruz qala 

biləcəyi süjetləri ayrıca işıqlandırmaq üçün uşaqların 

təsvirlərini yaradarkən, hansı metodikalar və texnoloji 

təlimatlar məqsədəuyğun sayılır? 

 

BMT Uşaq Fondu uşaqlarla müsahibə aparılması 

üçün aşağıdakı təlimatları işləyib hazırlamışdır: 

BMT Uşaq Fondunun 

Uşaqlarla Müsahibə Aparılmasına 

dair Təlimatları  

1. Hər hansı uşağa heç bir zərər vurmayın; uşa-

ğı təhlükədə qoymaqla və ya uşağın alçaldılmasını 

göstərməklə və yaxud travmatik hallar nəticəsində uşa-

ğın ağrısını və dərdini təzələməklə mədəni dəyərlərə 

subyektiv, qeyri-həssas olan suallara, münasibətlərə və 

ya şərhlərə yol verməyin.

2. Müsahibə aparılması üçün uşaqların seçilməsində 

cinsinə, irqinə, yaşına, dininə, statusuna, təhsil 

səviyyəsinə və ya fiziki bacarıqlarına görə ayrı-seçkilik 

etməyin.

3. Uydurmaya yol verilməməsi: uşaqların keçmişi-

nin tərkib hissəsi olmayan əhvalatı danışmasını və ya 

hərəkətə yol verməsini onlardan xahiş etməyin.

4. Uşağın və ya qəyyumun müxbirlə danışdığı haqda 

məlumatlı olmasına təminat verin. Müsahibənin və onun 

planlaşdırılan istifadəsinin məqsədini izah edin. 

5. Bütün müsahibələr, videoyazılar və müm-

kün olduqda sənədli fotoşəkillər üçün uşağın və 

onun qəyyumunun razılığını əldə edin. Mümkün və 

məqsədəuyğun olduqda, bu razılıq yazılı surətdə alın-

malıdır. Uşağın və qəyyumun heç bir üsulla məcbur 

edilmədiyinə və onların yerli və qlobal səviyyədə yayıla 

bilən əhvalatın tərkib hissəsi olduğunu dərk etdiklərinə 

təminat verən hallarda razılıq əldə edilməlidir. Əgər uşa-

ğın dilindən razılıq alınırsa və uşağın etibar etdiyi yaş-

lı ilə məsləhətləşmə şəraitində qərar qəbul edilərsə, 

adətən yalnız belə halda buna təminat verilir. 

6. Uşaqla harada və necə müsahibə aparıldığına 

diqqət yetirin. Müsahibə aparanların və fotoqrafların sa-

yını məhdudlaşdırın. Uşaqların münasib vəziyyətdə ol-

duqlarını və müsahibə götürən daxil olmaqla kənar 

təzyiq olmadan öz əhvalatlarını söyləyə biləcəklərini 

müəyyənləşdirməyə çalışın. Filmdə, video və radio 

müsahibələrində vizual və ya audio məlumatların seçi-

minin uşaq, habelə onun həyatı və əhvalatı barədə do-

layısı ilə nəyi ifadə edə biləcəyini nəzərdən keçirin. 

Uşağın evinin, icmasının və ya ümumi yaşayış yerinin 

göstərilməsi ilə onun təhlükə altında olmayacağına və 

ya mənfi təsirə məruz qalmayacağına təminat verin. 

Müsahibədən sonra…

•

  Adlarını açıqladığına və sizinlə söhbət etdiyinə görə 

onlara təşəkkürünüzü bildirin. 

•

  Sizə veriləcək suallarının olub-olmadığını onlardan 

soruşun. 

•

  Uşaqların sizinlə sərf etdiyi vaxta görə onların 

əvəzinin ödənilməsi barədə fikirləşin (xüsusən, 

məsələn işləyən və ya küçə uşaqları), lakin yadda 

saxlayın ki, bu, ödənişdən daha çox vaxta görə bir 

kompensasiya hesab edilir. Əgər daha sensasiya-

lı məlumatlar daha çox gəlir gətirirsə, insanlar jur-

nalistin istəyinə uyğun hesab etdikləri informasi-

ya növünü tez-tez təmin etdikcə əhvalatlara görə 

ödənişlər faktların təhrif olunmasına gətirib çıxara 

bilər. 

•

  Hansı məqalənin istifadə olunacağını uşaqla-

ra yenidən izah edin və həmin məqaləni onlara 

göndərilməsini təşkil edin.   

•

  Uşaqların materialdan hər hansı faktı çıxarmaq 

istədiklərini soruşun və yaxud onların adlarını və ya 

hər hansı digər təfərrüatları dəyişin. 

Uşaqların Xilası - Uşaqlarla Müsahibə 

Aparılması üzrə Təlimatlar

Hazırlıq 

Uşaqlara qarşı münasibətlərinizi dərk edin. On-

lara təkəbbürlə baxmayın və ya özünüzü onların 

bildiklərindən daha çox bildiyiniz kimi göstərməyin. Özü-

nüzü onların yerinə qoyun və onlara hörmətlə yanaşın. 

Nə etdiyinizi və uşaqlarla nə üçün danış-

maq istədiyinizi təfsilatı ilə izah edin. Digər uşaqla-

rın müsahibələrini əks etdirən nəşrlərin nümunələrini 

göstərin. Materialı nə üçün istifadə edəcəyinizi izah 

edin və onun istifadə olunması üçün uşaqlardan icazə 

alın. Nə etdiyiniz barədə səmimi olun və ümidlərinizi 

şişirtməyin (məsələn, pul, iş, tibbi yardım şəklində). 

Əgər tərcüməçiyə ehtiyacınız vardırsa, uşaqlara qar-

şı optimal münasibət göstərən, onları qorxutmayacaq və 

müsahibənin məqsədini anlayan birisini seçin. 

УШАГЛАРЫН ТЯСВИРЛЯРИ 

Ушаглар емосионал ъялбедиъилийя малик олдугла-

рына эюря, мцщарибяляр вя йа тябии фялакятляр иля 

баьлы фотошякиллярдя онлардан тез-тез истифадя 

едилир. Ашаьыдакы вебсайтда http://www.world-

http://www.world-

://www.world-

www.world-

.world-

world-

pressphoto.org/ Цмумдцнйа Мятбуат Фото-

.org/ Цмумдцнйа Мятбуат Фото-

org/ Цмумдцнйа Мятбуат Фото-

/ Цмумдцнйа Мятбуат Фото-

шякли мцсабигясинин галибляринин шякиллярини ня-

зярдян кечирин вя ушагларын тясвирляринин истифа-

дяси щагда юз дцшцнъянизи формалашдырын. 

66

Hər bir faktı tərcümə etməsini, uşağın sözlərini 

ifadə etməsini və sadəcə uşaqların dediklərinə dair 

xülasə verməməsini tərcüməçiyə söyləyin. 

Maqnitofondan istifadə edin (sizin stenoqrafi-

ya qabiliyyətiniz mükəmməl olmayana qədər). Əks 

təqdirdə, uşağın dilinin və ifadəsinin orijinallığı itə 

bilər. 

Sakit olan və uşağın özünü rahat və sərbəst 

hiss edəcəyi münasib bir yeri (içəridə və ya 

kənarda) müəyyənləşdirin. Uşağın bunu seçməsinə 

imkan verin. 

Tərcüməçi və bəlkə də uşağın tanıdığı və inan-

dığı layihə işçisi, müəllim və ya digər yaşlı istisna 

olmaqla, yaşlıların kənarda olduğuna təminat verin. 

İki-beş nəfər uşaqdan ibarət kiçik qrupun bir-

birini dəstək və ideya verməsi onlarla müsahibə 

aparılmasına kömək edə bilər. Lakin kimin nə dedi-

yinin necə müəyyənləşdirilməsi barədə fikirləşin.  

Sakit və rahat şəraiti yaratmağa çalışın. Söhbət 

edin, oyun oynayın, onların özlərinin maqnitofona 

qulaq asmasına imkan verin. Öz səviyyənizi onla-

rın səviyyəsinə endirin – məsələn, onlarla birlikdə 

döşəmə üzərində oturmaqla. 

Uşaqları sərbəstləndirə və ya müzakirəyə baş-

lamasını həvəsləndirə bilən şəxsi əşyaları, o 

cümlədən fotoşəkilləri gətirin. 

Müsahibə 

Uşaqların liderliyi ələ almasına və öz 

əhvalatlarını vaxtında danışmasına imkan yaradın. 

İstifadə oluna bilməyən və ya bu kimi başlıqların 

(məsələn, «seks işçisi» ilə müqayisədə «fahişə») 

istifadəsində ehtiyatlı olun.

İlk öncə, asan suallar verin – məsələn, onların 

adı, yaşı, yaşadıqları yer barədə. Onlara müraciət 

edəndə adların istifadəsini davam etdirin. 

Açıq suallar verin. Bəli və ya xeyr cavabının 

verilməsini nəzərdə tutan «siz ?» kimi həddindən 

artıq müəmmalı suallar verməyin. 

Sizə lazım olan məlumatı əldə etməzdən 

əvvəl ayrı-ayrı müxtəlif üsullarla suallarınızı verə 

bilərsiniz. Mövzu ətrafında nəzakətlə təkid etməyə, 

danışmağa və hətta uşaqları soruşduğunuz suallar 

barədə düşündürməyə dəyər. 

Uşağın özünü narahat hiss etməsindən 

xəbərdar olun və onları həssas məsələlərə sövq 

etməyin. Əgər uşaqlar məyus olsalar, müsahibəni 

başa çatdırmağa və ya az kəskin olan mövzu ilə 

söhbəti davam etdirməyə hazır olun. 

Sonrakı şərh və resurslar 

Kanada Media Məlumatlılığı Şəbəkəsi gənclərlə 

mətbuat qurumları tərəfindən nə vaxt müsahibə 

aparılmasını tövsiyə etməklə, «Öz Hüquqlarını-

zı Bilərək» başlığı altında gənclərə dair fəsil ilə 

birlikdə Medianın Gənclər Üçün Metodlar Komplek-

si adlı sənədi işləyib hazırlamışdır: 

http://www.media-awareness.ca/english/index.cfm 

Amerika Birləşmiş Ştatlarındakı Pointer İnstitu-

tu gənclərlə məsuliyyətli tərzdə necə iş aparılması 

haqqında maraqlanan bütün şəxslərə pulsuz xidmət 

kimi öz vebsaytında təlimatlar yerləşdirmişdir: 

www.poyner.com 

Birləşmiş Krallığın Uşaqların Xilası təşkilatı 

uşaqlardan necə müsahibə götürülməsi barədə 

mühüm təlimatları irəli sürən Uşaqlarla Müsahibə 

Aparılması. Jurnalistlər və Digərləri üçün Təlimat 

adlı buklet nəşr etdirmişdir. Dünyanın hər yerindən 

təmsil olunan uşaqlar ilə birlikdə tədqiq edilməklə, 

qəzet və yayım jurnalistləri, xəbərlər redaksiyaları 

və digər media buraxılışları üçün faydalıdır:  

www.savethechildren.org.uk